Κυρίες και κύριοι

Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση να παρευρεθώ και να μιλήσω στo δείπνο του Συνδέσμου σας με ένα θέμα ιδιαίτερα σημαντικό, πιστεύω, για την Κύπρο "Συνεργασία Κύπρου με άλλες χώρες σε θέματα τεχνογνωσίας και Τεχνολογίας".

Επιτρέψτε μου, λοιπόν, να σας παρουσιάσω μερικές βασικές σκέψεις πάνω στους άξονες προβληματισμού που το Υπουργείο μου και η κυβέρνηση, γενικά, κινήθηκε για τη διαμόρφωση της Νέας Βιομηχανικής Πολιτικής και για τη συνεργασία που επεδίωξε και επιδιώκει με άλλες χώρες για υλοποίηση των δύο πρώτων κεφαλαίων της πολιτικής αυτής που αφορούν τη δημιουργία βιομηχανιών ψηλής τεχνολογίας μέσω της έρευνας και ανάπτυξης και των εκκολαπτηρίων επιχειρήσεων.

Ζούμε σε μία περίοδο συνεχούς παγκοσμιοποίησης των αγορών και της παραγωγικής διαδικασίας. Το φαινόμενο βέβαια δεν είναι καινούργιο. Βρίσκεται όμως σήμερα στο επίκεντρο των συζητήσεών μας λόγω της ταχύτητας με την οποία αναπτύσσεται, και θα συνεχίσει να αναπτύσσεται στο μέλλον.

Ζούμε σε μία περίοδο συνεχούς ανάπτυξης της κοινωνίας της πληροφορίας και των νέων τεχνολογιών. Μία εξέλιξη που έχει καταλυτική επίδραση στην οικονομία, στην οργάνωση της κοινωνίας και στην απασχόληση, στην ενημέρωση, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό.

Η πολιτική αυτή των δυτικών χωρών παρουσίασε αξιοσημείωτη επιτυχία τα επόμενα χρόνια και η συνεισφορά της επιστήμης στην μεταπολεμική οικονομία της Δύσης και του κόσμου ολόκληρου είναι ιδιαίτερα σημαντική. Για παράδειγμα η μικροηλεκτρονική, μια αποκλειστικά μεταπολεμική βιομηχανία η οποία εξαρτήθηκε ξεκάθαρα από την επιστήμη στα πρώτα στάδια της ανάπτυξής της, άπτεται της καθημερινής ζωής των περισσότερων ανθρώπων.

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες ολοένα και περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, αλλά και ορισμένες αναπτυσσόμενες, έχουν συνειδητοποιήσει ότι η συνέχιση της βιομηχανικής τους ανάπτυξης εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο θα πετύχουν στον τομέα της ψηλής τεχνολογίας, ο οποίος, ως γνωστό, εξελίσσεται με ραγδαίο ρυθμό, επιφέροντας τεράστιες αλλαγές σε όλο το φάσμα των οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, καθώς και μεγάλα οφέλη στους πρωτοπόρους. Γι’ αυτό, καταβάλλουν ουσιαστικές προσπάθειες να βοηθήσουν τη βιομηχανία τους όχι μόνο να συμβαδίσει με τις διεθνείς τεχνολογικές εξελίξεις, αλλά και να αναπτύξει η ίδια νέα καινοτόμα προϊόντα ή διεργασίες παραγωγής.

Στο επίκεντρο των προσπαθειών αυτών βρίσκεται η εφαρμοσμένη επιστημονική έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη, η οποία αποτελεί τη βάση για τη δημιουργία νέων προϊόντων ψηλής τεχνολογίας. Τα πανεπιστήμια και άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα είναι οι κατ΄εξοχήν φορείς για τη διεξαγωγή της έρευνας, γι’ αυτό και παρατηρήθηκε μια τάση για περισσότερη έμφαση στην εφαρμοσμένη έρευνα στα ιδρύματα αυτά, στην εμπορική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας που διεξάγουν και στη σύνδεσή τους με τη βιομηχανία. Σε μερικές περιπτώσεις, κρίθηκε σκόπιμη η δημιουργία ειδικών κέντρων εφαρμοσμένης έρευνας, τα οποία μπορούν να έχουν διάφορες μορφές. Παράλληλα, καταβάλλεται προσπάθεια για ενθάρρυνση των βιομηχανιών να κινηθούν προς την έρευνα και ανάπτυξη και να επιδιώξουν οι ίδιες τη σύνδεσή τους με την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα, αξιοποιώντας προς όφελός τους την επιστημονική γνώση και εμπειρία που διαθέτουν.

Η Κύπρος, δυστυχώς, για κάποιους λόγους δεν μπόρεσε να ακολουθήσει εκείνη την τεχνολογική έξαρση που συγκλόνιζε την Ευρώπη, την Αμερική και τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας. Μέχρι το 1990 οι ερευνητικές δραστηριότητες στην Κύπρο ήταν περιορισμένες και διεξάγονταν κυρίως από τους παραδοσιακούς κυβερνητικούς ερευνητικούς φορείς (Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, Γενικό Κρατικό Χημείο κ.α.). Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίστηκε σε σχετική έρευνα του Τμήματος Στατιστικής και Ερευνών για το έτος 1992, με βάση την οποία οι ερευνητικές δραστηριότητες ανέρχονταν μόλις στο 0,2 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Το ποσοστό αυτό δε συγκρίνεται καθόλου ευνοϊκά με το αντίστοιχο ποσοστό των Ευρωπαϊκών και γενικότερα των ανεπτυγμένων χωρών, που κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 2 και 5 %.

Ο τομέας της μεταποιητικής βιομηχανίας στην Κύπρο αντιμετωπίζει εδώ και αρκετά χρόνια σοβαρά προβλήματα, τα οποία αντανακλούνται σε συρρίκνωση του τομέα, μείωση της συνεισφοράς του στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, απώλεια εξαγωγικών αγορών και ψηλή διείσδυση εισαγόμενων προϊόντων στην εγχώρια αγορά. Τα προβλήματα αυτά οφείλονται στη μειωμένη ανταγωνιστικότητα του τομέα σε μια περίοδο εντεινόμενου διεθνούς ανταγωνισμού και μείωσης των προστατευτικών φραγμών, ως αποτέλεσμα της εφαρμογής της Συμφωνίας Τελωνειακής Ένωσης μεταξύ της Κύπρου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Διεθνούς Συμφωνίας για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου.

Για αντιμετώπιση των πιο πάνω προβλημάτων και, έχοντας υπόψη τις τεχνολογικές εξελίξεις που αναπτύσσονται ανά το παγκόσμιο, και με στόχο την ουσιαστική ανασυγκρότηση του τομέα, το Υπουργικό Συμβούλιο με την Απόφαση με αρ. 49.782 ημερομηνίας 2 Ιουνίου 1999 ενέκρινε Νέα Βιομηχανική Πολιτική, με βάση σχετική Πρόταση που είχε υποβάλει ο Υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού. Η Νέα Βιομηχανική Πολιτική περιλαμβάνει δώδεκα κεφάλαια με συγκεκριμένες δράσεις και σχέδια, δράσεις, τα οποία περιστρέφονται γύρω από τέσσερις βασικούς άξονες:

1. Ανάπτυξη βιομηχανιών ψηλής τεχνολογίας
2. Προσέλκυση ξένων επενδύσεων
3. Ανασυγκρότηση και στήριξη της παραδοσιακής μεταποιητικής βιομηχανίας
4. Βελτίωση της παραγωγικότητας

Τα πρώτα δύο κεφάλαια απευθύνονται στον πρώτο άξονα της Νέας Βιομηχανικής Πολιτικής και αφορούν την ανάπτυξη βιομηχανιών ψηλής τεχνολογίας μέσω της δημιουργίας εκκολαπτηρίου επιχειρήσεων (πρώτο κεφάλαιο) και Κέντρου Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης (δεύτερο κεφάλαιο).

Τα εκκολαπτήρια επιχειρήσεων είναι ένας θεσμός μέσω του οποίου παρέχεται υποστήριξη σε επινοητές να αναπτύξουν νέες καινοτόμες ιδέες, ενώ παράλληλα υποβοηθούνται στη δημιουργία και οργάνωση μιας νέας εταιρίας, η οποία θα αξιοποήσει τα νέα προϊόντα που θα προκύψουν.

Οι βασικές υπηρεσίες που θα προσφέρονται στο εκκολαπτήριο θα είναι:

(α)    Βοήθεια στον καθορισμό της δυνατότητας υλοποίησης της ιδέας από

         τεχνολογική και εμπορική άποψη

(β)    Βοήθεια στο σχεδιασμό του πλάνου έρευνας και ανάπτυξης

(γ)    Γραμματειακή και λογιστική υποστήριξη

(δ)    Επιστημονική και συμβουλευτική υποστήριξη

(ε)    Βοήθεια στην εξεύρεση κατάλληλης χρηματοδότησης

Το εκκολαπτήριο θα προσφέρει πλήρη γραφειακή υποστήριξη (γραφειακό χώρο, εργαστηριακό χώρο, στοιχειώδη επίπλωση, τηλέφωνο, τηλεομοιότυπο, σύνδεση με διαδίκτυο, ηλεκτρονικό και συμβατό ταχυδρομείο. Θα προσφέρει επίσης δικαίωμα χρήσης βάσεων δεδομένων, δικαίωμα χρήσης δικτύου μεταφοράς τεχνολογίας και επιστημονική και συμβουλευτική υποστήριξη.

Το Υπουργικό Συμβούλιο, με την πιο πάνω Απόφασή του, η οποία τροποποιήθηκε με μεταγενέστερη Απόφαση (αρ. 50.263, ημερομηνίας 1.9.1999) ανέθεσε τη λεπτομερή μελέτη για τη σύσταση και λειτουργία του εκκολαπτηρίου επιχειρήσεων και του Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης στην Κύπρο σε Τεχνική Επιτροπή, η οποία απαρτίζεται από τις πιο κάτω Υπηρεσίες/Οργανισμούς:

Όροι εντολής της Τεχνικής Επιτροπής ήταν να μελετήσει όλες τις πτυχές της ίδρυσης, οργάνωσης και λειτουργίας του εκκολαπτηρίου και του Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης μέσα από επισκέψεις σε παρόμοια κέντρα του εξωτερικού και να διερευνήσει, μεταξύ άλλων, το ενδιαφέρον του ιδιωτικού τομέα για συνεργασία με την κυβέρνηση στην παροχή της αναγκαίας κτιριακής υποδομής και διοικητικής και τεχνικής υποστήριξης.

Σύμφωνα με τους όρους εντολής της, μεταξύ 8 Σεπτεμβρίου και 13 Οκτωβρίου 1999, η Τεχνική Επιτροπή πραγματοποίησε επισκέψεις στην Ελλάδα, Ιρλανδία, και Ισραήλ για μελέτη του θεσμού των εκκολαπτηρίων και των κέντρων έρευνας και ανάπτυξης. Η Τεχνική Επιτροπή επισκέφθηκε τεχνολογικά πάρκα, ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, κέντρα καινοτομίας και άλλους σχετικούς οργανισμούς. Η Τεχνική Επιτροπή ετοίμασε λεπτομερείς εκθέσεις για τις πιο πάνω επισκέψεις και έχει, ήδη, υποβάλει την ενδιάμεση έκθεση της. Αναμένεται ότι πολύ σύντομα θα υποβάλει την τελική της έκθεση μαζί με τις τελικές εισηγήσεις της επί του θέματος.

Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα έχει δημιουργήσει μια αξιόλογη ερευνητική υποδομή, ιδιαίτερα στα δυο μεγάλα ερευνητικά κέντρα, το Δημόκριτο και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας. Ο Δημόκριτος αποτελεί παλαιότερο κέντρο, το οποίο δημιουργήθηκε από το κράτος. Το Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας δημιουργήθηκε από τα Ελληνικά Πανεπιστήμια με σκοπό την προώθηση της εφαρμοσμένης έρευνας. Λειτουργεί ανεξάρτητα, αλλά σε στενή συνεργασία με αυτά, στηριζόμενο σε μεγάλο βαθμό στο ακαδημαϊκό προσωπικό και τους μεταπτυχιακούς φοιτητές των Πανεπιστημίων. Ανήκει στον ευρύ δημόσιο τομέα και έχει ιδρυθεί και λειτουργεί με βάση σχετική νομοθεσία, αλλά με καθεστώς ιδιωτικού δικαίου, επιχορηγούμενο από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης. Μεγάλο μέρος των εσόδων του προέρχεται από τα ανταγωνιστικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ελληνικού κράτους.

Η Ελλάδα έχει επίσης κάνει τα πρώτα βήματα στον τομέα της εμπορικής αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας, με τα τεχνολογικά πάρκα της Θεσσαλονίκης, Πάτρας και Ηρακλείου. Το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο λειτουργεί ως εκκολαπτήριο νέων επιχειρήσεων και φιλοξενεί επίσης τις ερευνητικές δραστηριότητες υφιστάμενων βιομηχανιών.

Η Ιρλανδία, η οποία παλαιότερα ακολούθησε με επιτυχία πολιτική προσέλκυσης πολυεθνικών εταιριών, κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες κατέβαλε συστηματική προσπάθεια για ανάπτυξη ντόπιων βιομηχανιών ψηλής τεχνολογίας, με αξιόλογα αποτελέσματα. Μεγάλη σημασία δόθηκε στην εφαρμογή συγκεκριμένων και ουσιαστικών μέτρων για σύνδεση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και ερευνητικής εργασίας με τη βιομηχανία. Το Πανεπιστήμιο του Limerick που λειτουργεί πάνω σ΄ αυτή τη βάση έχει εισάξει ειδικά προγράμματα ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας και πρόγραμμα πρακτικής εκπαίδευσης των φοιτητών στη βιομηχανία. Είναι επίσης στενά συνδεδεμένο με το παραπλήσιο Εθνικό Τεχνολογικό Πάρκο και το Κέντρο Καινοτομίας που βρίσκεται σ’ αυτό.

Για την ανάπτυξη των Ιρλανδικών επιχειρήσεων λειτουργεί ο Οργανισμός Enterprise Ireland ο οποίος εφαρμόζει μεγάλο αριθμό προγραμμάτων για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ενθάρρυνση της έρευνας από τις βιομηχανίες στην παροχή αρχικού κεφαλαίου ψηλού κινδύνου και στην εμπορικοποίηση της έρευνας που διεξάγουν τα πανεπιστήμιο και ινστιτούτα τεχνολογίας. Ο Οργανισμός έχει επίσης δημιουργήσει τεχνολογικά κέντρα για παροχή βοήθειας στην Ιρλανδική βιομηχανία με τη μορφή των τεχνικών συμβουλών, έρευνας και ανάπτυξης, δοκιμών και διακρίβωσης της ακρίβειας οργάνων.

Οι ερευνητικοί φορείς συνεργάζονται μεταξύ τους με διάφορους τρόπους. Παράδειγμα τέτοιας συνεργασίας είναι το Biomedical and environmental sensor technology centre που δημιουργήθηκε με τη συνεργασία τεσσάρων πανεπιστημίων της Ιρλανδίας. Εξ΄ άλλου, τα πανεπιστήμια προχωρούν στην ίδρυση δικών τους εκκολαπτηρίων επιχειρήσεων. Ένα από τα παλαιότερα και πιο πετυχημένα είναι το εκκολαπτήριο του Trinity College, Dublin.

Το Ισραήλ έχει να επιδείξει εντυπωσιακά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά το θεσμό των τεχνολογικών εκκολαπτηρίων, ο οποίος εισήχθηκε το 1992 βάσει ενός μοναδικού στο είδος του κρατικού προγράμματος. Η αφορμή για την εισαγωγή του προγράμματος ήταν η ανάγκη να αξιοποιηθεί ο μεγάλος αριθμός επιστημόνων που μετανάστευσαν στο Ισραήλ από την πρώην Σοβιετική Ένωση, όμως το πρόγραμμα που σχεδιάστηκε απευθύνετο τόσο σε Ρώσους μετανάστες όσο και σε Ισραηλινούς επιστήμονες και έχει εξελιχθεί σε ένα αποτελεσματικό μηχανισμό εμπορικής αξιοποίησης της έρευνας και δημιουργίας βιομηχανιών ψηλής τεχνολογίας.

Το Ισραήλ έχει επίσης δημιουργήσει μια σημαντικότατη ερευνητική υποδομή και εφαρμόζει εδώ και είκοσι πέντε περίπου χρόνια μια δέσμη προγραμμάτων για ουσιαστική ενθάρρυνση της βιομηχανικής έρευνας, με σαφώς καθορισμένους στόχους και κριτήρια. Η δημιουργία ταμείων χρηματοδότησης επιχειρήσεων ψηλού κινδύνου (venture capital funds) από τον ιδιωτικό τομέα προωθήθηκε ενεργά από το κράτος μέσω ενός σχετικού προγράμματος, το οποίο εισήχθηκε κατά τον ίδιο χρόνο όπως και το σχέδιο των τεχνολογικών εκκολαπτηρίων. Σήμερα λειτουργούν 100 τέτοια ταμεία.

Από τη μελέτη των εμπειριών των χωρών που επισκέφθηκε η Τεχνική Επιτροπή προκύπτει ότι και στις τρεις χώρες η ενθάρρυνση της βιομηχανικής έρευνας και η εμπορική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας έχουν θεωρηθεί ως θέμα προτεραιότητας, για το οποίο διατίθενται σημαντικοί δημόσιοι πόροι. Ο τρόπος οργάνωσης του συστήματος διαφέρει όχι μόνο από χώρα σε χώρα, αλλά και μεταξύ διαφόρων φορέων στην ίδια χώρα. Παρόλα αυτά, υπάρχουν και ορισμένες κοινές αρχές και χαρακτηριστικά.

Επίσης, στα πλαίσια συνεργασίας με την Ρωσία στις αρχές Δεκεμβρίου επισκέφθηκε την Κύπρο κλιμάκιο από διακεκριμένους Ρώσους επιστήμονες με σκοπό την ενημέρωσή τους για την ερευνητική υποδομή και ερευνητική δυνατότητα της Κύπρου. Οι επαφές προσβλέπουν στην συνεργασία μεταξύ Κύπρου-Ρωσίας στον τομέα της ίδρυσης βιομηχανιών ψηλής τεχνολογίας στην Κύπρο, μέσω του εκκολαπτηρίου επιχειρήσεων και της έρευνας και ανάπτυξης. Το κλιμάκιο είχε μια σειρά επαφών με το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Γραφείο Προγραμματισμού, το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας, το Ίδρυμα Τεχνολογίας, το Ινστιτούτο Γενετικής και Νευρολογίας, το Ανώτερο Τεχνολογικό Ινστιτούτο, το Ινστιτούτο γεωργικών Ερευνών, το Κρατικό Χημείο και το Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού. Κατά την επίσκεψη των Ρώσων συμφωνήθηκε όπως στις 21-22 Μαρτίου, 2000 πραγματοποιηθεί σεμινάριο στην Μόσχα με θέμα "Συνεργασία Κύπρου- Ρωσίας μέσα στα πλαίσια της Νέας Βιομηχανικής Πολιτικής της Κύπρου για την ανάπτυξη της Βιομηχανίας Ψηλής Τεχνολογίας στην Κύπρο και την προώθηση των προϊόντων στην παγκόσμια αγορά". Σκοπός του σεμιναρίου θα είναι η παρουσίαση της Νέας Βιομηχανικής Πολιτικής σε Ρώσους επιστήμονες και επιχειρηματίες και η παρουσίαση της ερευνητικής δυνατότητας της Ρωσίας σε εκπροσώπους της κυβέρνησης της Κύπρου και σε επιχειρηματίες. Μέσα στα πλαίσια του σεμιναρίου θα υπογραφεί και συμφωνία για την υλοποίηση της συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών.

Ευχαριστώ και πάλιν τον Πρόεδρο και τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής Λεμεσού- Πάφου του Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου για την ευγενή τους πρόσκληση και για την ευκαιρία που μου έδωσαν να προσφωνήσω την αποψινή σας συγκέντρωση. Εύχομαι κάθε πρόοδο και επιτυχία στο έργο σας για την ανάπτυξη της μικρής μας πατρίδας.