Ομιλία του Υπουργού Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού κου Νίκου Α. Ρολάνδη στα εγκαίνια της 25ης Διεθνούς ’Εκθεσης Κύπρου στις 25 / 5 / 2000
Πριν από πέντε περίπου μήνες, ακόμα ένας αιώνας - και συνάμα μια ολόκληρη χιλιετία - πέρασαν στο αρχείο της ιστορίας. Μαζί με την υπόλοιπη υφήλιο κάναμε και εμείς στην Κύπρο μια νέα αρχή, μια επαναξιολόγηση στόχων και επιδιώξεων, που τη συνόδευε η ευχή να απαλλαγή η πατρίδα μας σύντομα από το άγος της κατοχής. Μιας κατοχής αντίθετης και ασυμβίβαστης προς όλα εκείνα που ο άνθρωπος πίστεψε και αποθέωσε και για τα οποία αγωνίστηκε, μέσα στους μακρούς αιώνες που πέρασαν από τότε που η δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα άρχισαν να αντικαθιστούν τη ζούγκλα και την ισχύ των όπλων.
Η 25η Διεθνής ’Εκθεση Κύπρου, που ευρίσκεται σήμερα μπροστά στα μάτια μας, πολύχρωμη και πολύφωτη, διηγείται μια αλλοιώτικη ιστορία. Την ιστορία μιας οικονομικής άνθησης και μιας δημιουργίας που ρίζωσε και φύτρωσε πάνω στην αδικία και σε πείσμα της αδικίας. Ίσως να ήταν η μακρά παράδοση αυτής της γης, ίσως η συναίσθηση πως εθνική δικαίωση δεν θα υπάρξει χωρίς οικονομική επιβίωση, ίσως η απλή ανθρώπινη ανάγκη να ξαναμπεί ο τόπος στους ρυθμούς της ζωής που στερήθηκε, ίσως η επίγνωση πως πέρασαν πολλοί κύκλοι εθνικής νεκρανάστασης στην ιστορική διαδρομή, ίσως τα μάτια των παιδιών που δεν άφηναν να σβήσει η αναζήτηση και η ελπίδα, ό,τι και να ήταν, νικήσαμε τη μοίρα.
Σήμερα, είκοσι έξη χρόνια μετά, κινούμεθα στους ρυθμούς της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Οι δυσκολίες είναι δεδομένες, είναι όμως και τα επιτεύγματα γνωστά. Ψηλό το κατά κεφαλήν εισόδημα, εξαίρετες οι συνθήκες ζωής, καλό το επιχειρηματικό περιβάλλον, ικανοποιητικό το επίπεδο μόρφωσης, εντυπωσιακή η αναπτυξιακή υποδομή. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο άλλωστε μόλις πρόσφατα αξιολόγησε πως υγιείς υπήρξαν οι βηματισμοί της ανάπτυξης. Από την άλλη μας ταλανίζει το χρόνιο πια πρόβλημα της μειωμένης ανταγωνιστικότητας των προϊόντων μας, ιδίως στους τομείς της γεωργίας και της βιομηχανίας, αλλά και του τουρισμού, ένα πρόβλημα που γίνεται οξύτερο με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και με τον εγκλωβισμό ορισμένων επιχειρηματικών μονάδων του τόπου μας σε ένα φαύλο κύκλο ψηλού εργατικού κόστους και χαμηλής παραγωγικότητας.
Μας ανησυχεί ακόμα η απόκλιση σημαντικών δεικτών της οικονομίας μας από τα ευρωπαϊκά δεδομένα, για τη διόρθωση των οποίων θα χρειαστεί στενή συνεργασία της Κυβέρνησης, της Βουλής και όλων των κοινωνικών εταίρων. Αυτό άλλωστε αποτελεί την άλλη, την αρνητική διαπίστωση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Η επαναφορά των δεικτών αυτών στα ορθά πλαίσια συνεπάγεται μια πιο πειθαρχημένη και λιτή οικονομική συμπεριφορά. Αν δεν πάρουμε έγκαιρα, σαν πολιτειακό σύνολο, τα μηνύματα των καιρών τότε θα οδηγηθεί ο τόπος σε κοινωνική αστάθεια και θα τεθεί σε κίνδυνο το μικρό οικονομικό θαύμα της Κύπρου και η ενταξιακή της πορεία.
Η Νέα Βιομηχανική Πολιτική που αρχίσαμε να βάζουμε σε εφαρμογή από πέρυσι το καλοκαίρι, μετά από πρόταση μας και σχετική απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, έχει σαν στόχο την αναβάθμιση του κυπριακού βιομηχανικού και εμπορικού τοπίου στους τομείς της ποιότητας, της ανταγωνιστικότητας και της σωστής εμπορίας. Αισιοδοξούμε πως μέσα από τη δύναμη της ευρύτερης κυπριακής οικονομίας θα ξεπεραστούν τα προβλήματα. Θα παρακολουθήσουμε όμως στενά την εξελικτική πορεία της βιομηχανικής παραγωγής και των εμπορικών δυνατοτήτων της χώρας μας και θα αναπροσαρμόσουμε και βελτιώσουμε τα μέτρα, στον βαθμό που θα κρίνουμε αναγκαίο.
Κύριε Πρόεδρε,
Το εισαγωγικό και το εξαγωγικό εμπόριο αγαθών είναι το βασικό αντικείμενο αυτής της ’Εκθεσης, που σχετίζεται επίσης άμεσα με την ευρύτερη παραγωγική δραστηριότητα της Κύπρου. Η σταδιακή κατάλυση των δασμολογικών συνόρων και η εισαγωγή του ηλεκτρονικού εμπορίου έχουν προσδώσει νέα μορφή στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές που έφτασαν πρόσφατα τα επτά τρισεκατομμύρια δολλάρια ετησίως. Το μερίδιο της Κύπρου σε αυτό το παγκόσμιο εμπορικό γίγνεσθαι είναι απειροελάχιστο και μόλις ξεπερνά τα $3.9 δισεκατομμύρια ή περίπου το μισό τοις χιλίοις της παγκόσμιας εμπορικής δραστηριότητας.
Πέραν όμως των ελευθερωτικών τάσεων που παρατηρούνται στο διεθνές εμπόριο, πρόσφατα είμαστε μάρτυρες μιας ευρύτερης ανάπλασης των παγκόσμιων οικονομικών δεδομένων, με πρωταγωνιστή την τεχνολογία. Η "Νέα Οικονομία", όπως έχει ονομασθεί η τεχνολογική δυναμική που ξεκίνησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, πάει να επεκταθεί και να αγκαλιάσει ολόκληρη την υφήλιο. Τα ιστορικά και παραδοσιακά προπύργια του πλούτου εκτοπίζονται από άγνωστες μέχρι πρόσφατα εταιρείες και η χρηματιστηριακή οικονομία παίρνει πρωτόγνωρες διαστάσεις. ’Οπως γράφει το έγκυρο περιοδικό FORBES στην έκδοση του της 17ης Απριλίου 2000, οι μεγάλες εταιρείες της Παληάς Οικονομίας αγωνίζονται ανεπιτυχώς να παρακολουθήσουν την άνοδο των εταιρειών τεχνολογίας, των γνωστών ως dot-coms. Και παρά την πρόσφατη κάμψη των μετοχών τεχνολογίας, μετά την απόφαση του Αμερικανικού Δικαστηρίου στη γνωστή υπόθεση της Microsoft, φαίνεται πως η "Νέα Οικονομία" εξακολουθεί, πάνω σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση, να αποτελεί τη νέα προσέγγιση και να πρυτανεύει στη σκέψη των οικονομολόγων του διεθνούς χώρου.
Με βάση τα πιο πάνω που αποτελούν τις σημερινές παγκόσμιες πραγματικότητες πιστεύω πως η Κύπρος στον τομέα της ανάπτυξης θα πρέπει να εστιάσει την προσοχή της στο ακόλουθο οικονομικό όραμα με χρονικό ορίζοντα το 2010:
Πρώτο: Αναδιάρθρωση, αναδόμηση και εκσυγχρονισμό της δημόσιας και ημικρατικής υπηρεσίας, στην οποία να ενσταλαχθεί στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό ο νέος τρόπος σκέψης, τα νέα συστήματα και οι νέες προσεγγίσεις. Οι ευρωπαϊκές μέθοδοι και αξίες που αφορούν τον δημόσιο τομέα να αξιολογηθούν προσεκτικά και να επιδιωχθεί εναρμόνιση με τις αξίες αυτές και δραστική μείωση του δημόσιου λειτουργικού κόστους. Να γίνουν αποφασιστικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή με την μετάκληση εμπειρογνωμόνων, των οποίων τα πορίσματα να τεθούν σε εφαρμογή, μέσα από τον αναγκαίο κοινωνικό διάλογο.
Δεύτερο: Στήριξη, ενίσχυση και ανάπτυξη στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό των υφιστάμενων τομέων της βιομηχανίας, του εμπορίου, της ενέργειας, των μεταφορών, των κατασκευών και της γεωργίας. Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο, όσο η Κύπρος εξακολουθεί να έχει παραγωγικότητα χαμηλή και ψηλό εργατικό κόστος, όσο διατηρούνται οι πολλές μικρές επιχειρηματικές μονάδες, όσο ο μηχανικός εξοπλισμός δεν αξιοποιείται πάντοτε σωστά, όσο η διοικητική διάρθρωση των επιχειρήσεων χωλαίνει, όσο η ποιότητα δεν αποτελεί πάντοτε το ευαγγέλιο της παραγωγικής διαδικασίας, όσο η εμπορία είναι σε ορισμένες περιπτώσεις ανεπαρκής. Το Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού μέσα από τη Νέα Βιομηχανική Πολιτική και μέσα από τα ευρύτερα προγράμματα και αποφάσεις του θα σταθεί αρωγό στο δύσκολο και επίμοχθο αυτό έργο.
Τρίτο και πολύ σημαντικό να δοθεί έμφαση και η εντονότερη δυνατή κρατική στήριξη και ενίσχυση σε τρία κορυφαία κεφάλαια που τελικά πιστεύω πως συνδυασμένα θα αποτελέσουν το διαμάντι στο στέμμα της κυπριακής οικονομίας:
Στον Τουρισμό
Στις Υπηρεσίες και
Στην Υψηλή Τεχνολογία
Ο Τουρισμός αποτελεί ήδη το σιτοβολώνα της Κύπρου. Τρέφει την Κύπρο κυριολεκτικά. Και τους ξενοδόχους και τους ιδιοκτήτες κέντρων αναψυχής και τους βιομήχανους και τους εμπόρους και τους γεωργούς και ευρύτερα τον λαό. Χρειάζεται προστασία η ανταγωνιστικότητα του. Είναι απαραίτητη η διατήρηση της ποιότητας και του επιπέδου των υπηρεσιών του. Αποτελεί ανάγκη η συνεχής και εκτενής προβολή του και στα παραδοσιακά αλλά και σε νέα για μας κέντρα προέλευσης τουριστών.
Η εξαγωγή υψηλού επιπέδου Υπηρεσιών και η περαιτέρω ενίσχυση του σημαντικού αυτού τομέα αποτελεί το δεύτερο κεφάλαιο. Οι κλάδοι των Επαγγελματικών Υπηρεσιών είναι πολλοί και οι δυνατότητες σχεδόν απεριόριστες, ιδίως με την αναμενόμενη ένταξη μας στην Ευρωπαϊκή ’Ενωση αλλά και με την καλύτερη οργάνωση των φορέων του ιδιωτικού τομέα. Στον εμπορικά ασύνορο κόσμο προς τον οποίο κινούμεθα, οι Υπηρεσίες που παράγουμε στον τραπεζικό, νομικό, ξενοδοχειακό, ελεγκτικό, οικονομικό, ναυτιλιακό, ιατρικό, εκπαιδευτικό τομέα αλλά και σε άλλους τομείς μπορεί να διοχετευθούν ευρύτερα και να τύχουν καλύτερης εμπορίας στο διεθνή χώρο. ’Ηδη η Κύπρος έχει καθιερωθεί σαν ένα σημαντικό Διεθνές Επιχειρηματικό Κέντρο στην Ανατολική Μεσόγειο. Η περαιτέρω αναβάθμιση είναι εφικτή και πρέπει να αποτελέσει κύριο στόχο.
Η Υψηλή Τεχνολογία που μελετήσαμε ήδη διεξοδικά στο Υπουργείο και που καθιερώνουμε στην Κύπρο από το ερχόμενο φθινόπωρο μετά από αρχική προώθηση του θέματος από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, μπορεί και πρέπει να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος της οικονομίας μας. Η "Νέα Οικονομία" που ανέφερα προηγουμένως στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτήν. Τα εκκολαπτήρια που σε λίγους μήνες θα λειτουργούν στην Κύπρο θα μετατρέπουν τις ιδέες, εφευρέσεις και επινοήσεις κυπρίων και ξένων επιστημόνων και επιχειρηματιών σε εμπορεύσιμα προϊόντα. Η δύναμη των High-Tech και των Dot-coms θα επεκταθεί και στο Κυπριακό τοπίο με επενδυτές Κυπρίους της διασποράς, Ρώσους, Αμερικανούς, ’Ελληνες, Ισραηλίτες και άλλους επιστήμονες και με συνεργάτες του Υπουργείου μας το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Γραφείο Προγραμματισμού, το Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, την Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων, το ’Ιδρυμα Τεχνολογίας, το ’Ιδρυμα Προώθησης ’Ερευνας, όπως και Ακαδημίες, Πανεπιστήμια, Τεχνολογικά Κέντρα και Τεχνοπάρκα του εξωτερικού. ’Ηδη οι ενδείξεις είναι πολύ θετικές.
Με την υλοποίηση των πιο πάνω στόχων μέσα στον ορίζοντα του 2010 η Κύπρος θα βελτιώσει αφ’ ενός την υφιστάμενη υποδομή της και αφ’ ετέρου θα μετατραπεί σε ένα σημαντικό Ευρωπαϊκό Κέντρο Τεχνολογίας, Τουρισμού και Υπηρεσιών στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος. Και ο στόχος είναι εφικτός.
Τελειώνοντας θα ήθελα να εκφράσω βαθειά εκτίμηση για το έργο της Αρχής Κρατικών Εκθέσεων. Είναι ένα έργο στενά συνδεδεμένο με την οικονομία του τόπου και την ανάπτυξη. Συγχαίρω θερμά τον Πρόεδρο και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, το προσωπικό της Αρχής, τους εκθέτες και όλους όσοι συνέβαλαν στην άρτια οργάνωση της ’Εκθεσης.
Κύριε Πρόεδρε,
Η Κύπρος είναι πολύ μικρή για να συμβάλει ποτέ ουσιαστικά στα διεθνή οικονομικά δεδομένα. Μπορεί όμως μέσα στον δικό της μικρόκοσμο να ευδαιμονήσει. ’Αλλωστε είναι ευκολότερο να νοικοκυρέψει κανείς ένα μικρό σπίτι παρά ένα μεγάλο καταυλισμό.
Στον δρόμο προς την οικονομική ευημερία που ήδη διανύουμε, δεν πρέπει να ξεχνούμε ή να παραβλέπουμε τον υπέρτατο νόμο της κοινωνικής δικαιοσύνης. Χωρίς αυτόν η ευημερία στερείται ολοκλήρωσης και η ανθρώπινη ζωή απογυμνώνεται από τις αξίες της. Η δίκαιη κατανομή του εθνικού πλούτου αποτελεί επιταγή των δέκα χιλιετιών μέσα από τις οποίες περνά η ιστορία μας.
Αν τελικά εξευρεθεί μια δίκαιη λύση στο εθνικό μας θέμα και αν εξαλειφθεί η πολιτική αβεβαιότητα και το συναίσθημα μιας κάποιας ανασφάλειας που, είτε το θέλουμε είτε όχι, θολώνουν κάπως τον ορίζοντα και το όραμα, τότε αυτός ο τόπος θα μπορούσε να μεταβληθεί σε "Γη της Επαγγελίας" για όλους τους κατοίκους του, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Ας αποτελέσει η σκέψη αυτή την ευχή του Νέου Αιώνα.