ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στην έκθεση αυτή παρουσιάζονται στοιχεία που αφορούν την εξέλιξη των ερευνητικών δραστηριοτήτων στην Κύπρο κατά τα τελευταία χρόνια. Παρατίθενται τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κύπρου αλλά και οι παράγοντες που περιορίζουν την ανάπτυξη της έρευνας. Γίνεται επίσης αναφορά στις βασικότερες επιδιώξεις και τη στρατηγική για την αναβάθμιση των ερευνητικών δραστηριοτήτων και παρουσιάζονται οι φορείς που εμπλέκονται στο συντονισμό, διαχείριση και προώθηση της έρευνας στην Κύπρο. Τέλος παρέχονται στοιχεία που αφορούν διεθνείς συνεργασίες της Κύπρου στους τομείς της έρευνας και τεχνολογίας και γίνεται αναφορά στους σημαντικότερους ερευνητικούς φορείς της Κύπρου.

ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ  [πάνω] 
Μέχρι το 1990 οι ερευνητικές δραστηριότητες στην Κύπρο ήταν περιορισμένες και διεξάγονταν κυρίως από τους παραδοσιακούς κυβερνητικούς ερευνητικούς φορείς (Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών, Γενικό Κρατικό Χημείο κ.α.). Το γεγονός αυτό αντικατοπτρίστηκε σε σχετική έρευνα του Τμήματος Στατιστικής και Ερευνών για το έτος 1992, με βάση την οποία οι ερευνητικές δραστηριότητες ανέρχονταν μόλις στο 0,2 % του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Το ποσοστό αυτό δε συγκρίνεται καθόλου ευνοϊκά με το αντίστοιχο ποσοστό των Ευρωπαϊκών και γενικότερα των ανεπτυγμένων χωρών, που κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 2 και 5 %.

Σημαντική ήταν επίσης η συμβολή του Πρωτοκόλλου που υπογράφτηκε μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου για επιστημονική και τεχνολογική συνεργασία και η επιχορήγηση ερευνητικών προγραμμάτων μέσα από τη συνεργασία αυτή.

Παρά την εμφανή πρόοδο και αναβάθμιση που παρατηρείται κατά τα τελευταία χρόνια στον τομέα της έρευνας στην Κύπρο, το επίπεδο των ερευνητικών δραστηριοτήτων εξακολουθεί να είναι χαμηλό, συγκρινόμενο με πιο αναπτυγμένες οικονομίες και με χώρες με παρόμοιο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης.

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ  [πάνω]
Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από την παγκοσμιοποίηση και τον έντονο ανταγωνισμό και, παράλληλα, τη ραγδαία τεχνολογική πρόοδο, ιδιαίτερα στους κλάδους των τηλεπικοινωνιών και της πληροφορικής. Στα πλαίσια αυτά παρατηρείται διαρθρωτική μετεξέλιξη, από τομείς/δραστηριότητες έντασης κεφαλαίου σε τομείς/δραστηριότητες έντασης γνώσης (“knowledge intensive industries”). Παράγοντες επιτυχίας στις σύγχρονες κοινωνίες είναι:

• η συνεχής ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού μέσα από μια διαδικασία συνεχούς μάθησης και επιμόρφωσης με σκοπό την προσαρμογή του στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες,
• η αναβάθμιση της έρευνας ως εργαλείου κατάκτησης νέας γνώσης
• και η συνεχής διάχυση της γνώσης μέσω της διευκόλυνσης της πρόσβασης σε συστήματα πληροφόρησης και της δημιουργίας “έξυπνων” εργαλείων για αξιοποίηση της πληροφορικής.

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, είναι γενικά αποδεκτό, ότι η έρευνα συνιστά μια από τις βασικές προϋποθέσεις για την αειφόρο ανάπτυξη μιας χώρας.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ  [πάνω]
Βασικές προϋποθέσεις για την ανέλιξη του τομέα της έρευνας στην Κύπρο αποτελούν μεταξύ άλλων:

• Η ανάπτυξη ερευνητικών δεξιοτήτων μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα και ιδιαίτερα την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
• Η αξιοποίηση του ψηλού γενικά μορφωτικού επιπέδου του ανθρώπινου δυναμικού της Κύπρου, η οποία μπορεί, σε συνδυασμό με την αξιοποίηση Κυπρίων αποδήμων επιστημόνων που διαπρέπουν στο εξωτερικό, να αποτελέσουν την βάση για περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα της έρευνας.
• Η ενίσχυση της ερευνητικής υποδομής
• Η περαιτέρω αναβάθμιση της υποδομής δικτύων, ιδιαίτερα σ' ότι αφορά τις τηλεπικοινωνίες.
• Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων του διαδικτύου για σύνδεση με διεθνείς βάσεις δεδομένων και για ανάπτυξη δικτύων συνεργασίας μεταξύ των ερευνητικών φορέων.
• Η διοχέτευση περισσότερων πόρων προς τις ερευνητικές δραστηριότητες.

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ      [πάνω]
Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει η Κύπρος σε σχέση με την ανάπτυξη της έρευνας είναι:

• Το υψηλού επιπέδου επιστημονικό δυναμικό που διαθέτει, το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά στον τομέα της έρευνας.
• Η παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών με επακόλουθο τη διευκόλυνση της διεξαγωγής των ερευνητικών δραστηριοτήτων.
• Το υψηλό επίπεδο τηλεπικοινωνιών που διευκολύνει την πρόσβαση σε διεθνή δίκτυα πληροφόρησης και βάσεις δεδομένων
• Το γενικά ψηλό βιοτικό επίπεδο, που είναι δυνατό να προσελκύσει ερευνητές από το εξωτερικό.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ       [πάνω]
Παρά τα πιο πάνω πλεονεκτήματα, οι προώθηση των ερευνητικών δραστηριοτήτων στην Κύπρο περιορίζεται από την παρουσία αντικειμενικών προβλημάτων. Οι παράγοντες που περιορίζουν την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

• το μικρό μέγεθος της κυπριακής οικονομίας,
• την ανεπάρκεια στην υφιστάμενη ερευνητική υποδομή,
• την περιορισμένη πρόσβαση σε διεθνείς βάσεις δεδομένων,
• την περιορισμένη ανάπτυξη και αξιοποίηση δικτύων συνεργασίας ανάμεσα στην κυπριακή ερευνητική κοινότητα και ερευνητές/ερευνητικούς φορείς του εξωτερικού,
• την περιορισμένη αξιοποίηση του μεγάλου αριθμού των διακεκριμένων κυπρίων αποδήμων επιστημόνων.

ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ
Οι βασικότερες επιδιώξεις σε σχέση με την ανάπτυξη και αναβάθμιση των ερευνητικών δραστηριοτήτων στην Κύπρο, όπως αυτές καθορίζονται στο Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης 1999-2003 περιλαμβάνουν:

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Η πολιτική που ακολουθείται στον τομέα της έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης στοχεύει στην εξυπηρέτηση των συγκεκριμένων αναγκών της κυπριακής οικονομίας μέσα από την προώθηση, κυρίως εφαρμοσμένης έρευνας και την εισαγωγή, ανάπτυξη και εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών, με γνώμονα τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες/ανάγκες της Κύπρου. Μέσα σ’ αυτά τα πλαίσια καθορίζονται και τα ακόλουθα βασικά στοιχεία της στρατηγικής ανάπτυξης της έρευνας στην Κύπρο:

• Ενσωμάτωση της πολιτικής για ανάπτυξη της έρευνας στη γενικότερη αναπτυξιακή πολιτική της Κυβέρνησης.
• Καθορισμός των προτεραιοτήτων στον τομέα της έρευνας, με βάση τις γενικότερες προτεραιότητες της κοινωνικοοικονομικής πολιτικής και τις ιδιαιτερότητες της Κύπρου.
• Έμφαση στην εφαρμοσμένη έρευνα και σε έρευνα ψηλού επιπέδου.
• Έμφαση στη δημιουργία δικτύων συνεργασίας με συμμετοχή κυπρίων ερευνητών/ερευνητικών φορέων.
• Εξέλιξη, μακροπρόθεσμα, της Κύπρου σε Περιφερειακό Ερευνητικό Κέντρο.

Γραφείο Προγραμματισμού
Το Γραφείο Προγραμματισμού είναι η υπηρεσία του Κράτους που εμπλέκεται στον καθορισμό της στρατηγικής προσέγγισης και τον προσδιορισμό των βασικών επιδιώξεων στον τομέα της έρευνας. Επίσης επεξεργάζεται συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής που πρέπει να προωθηθούν για την επίτευξη των πιο πάνω επιδιώξεων. Περαιτέρω, το Γραφείο Προγραμματισμού είναι υπεύθυνο για την υπογραφή διακρατικών συνεργασιών στον τομέα της έρευνας και την αξιοποίηση της συμμετοχής της Κύπρου σε Ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης. Τέλος, ως ο αρμόδιος κυβερνητικός φορέας, παρέχει μέσα από τον ετήσιο Προϋπολογισμό Ανάπτυξης, χρηματοδότηση του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας, καθώς και των ερευνητικών δραστηριοτήτων και πρωτοβουλιών των ερευνητικών φορέων του ευρύ δημόσιου τομέα.

Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας
Το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας δημιουργήθηκε το 1996 με πρωτοβουλία της Κυπριακής Κυβέρνησης με σκοπό την προώθηση της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας στην Κύπρο. Το Ίδρυμα αποτελεί το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην κυβέρνηση και την ερευνητική κοινότητα της Κύπρου. Η στρατηγική και πολιτική της κυβέρνησης στον τομέα της έρευνας μεταφέρεται μέσω του Ιδρύματος προς την ερευνητική κοινότητα.

Οι βασικότερες επιδιώξεις του ΙΠΕ είναι οι ακόλουθες:

• Παρακολούθηση και συντονισμός της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας στην Κύπρο.
• Παροχή συμβουλών στην Κυβέρνηση αναφορικά με τη διαμόρφωση πολιτικής στον τομέα της Έρευνας.
• Καθορισμός κατάλληλων θεμάτων για διεξαγωγή εφαρμοσμένης κυρίως έρευνας, λαμβανομένων υπόψη των γενικότερων επιδιώξεων στο κοινωνικοοικονομικό πεδίο, όπως αυτές καθορίζονται στα διάφορα Στρατηγικά Σχέδια Ανάπτυξης, καθώς και των αναπτυξιακών αναγκών της οικονομίας.
• Παραχώρηση, μέσω ειδικού Ταμείου, χορηγιών για την υλοποίηση αξιόλογων ερευνητικών σχεδίων.
• Προώθηση της συμμετοχής των κυπρίων ερευνητών σε ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα.
• Ενίσχυση της ερευνητικής υποδομής.
• Αξιοποίηση των κυπρίων αποδήμων επιστημόνων.
• Ενημέρωση του κοινού για τη σημασία της έρευνας στις σημερινές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.

Οι μέχρι σήμερα δραστηριότητες του Ιδρύματος περιλαμβάνουν

Οι δραστηριότητες του Ιδρύματος περιλαμβάνουν:

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Οι προτεραιότητες στον τομέα της έρευνας αποτυπώνονται στις θεματικές ενότητες των Προγραμμάτων Επιχορήγησης Ερευνητικών Σχεδίων του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας. Ο καθορισμός των τομεακών και θεματικών ενοτήτων γίνεται από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος Προώθησης Έρευνας, αφού ληφθούν υπόψη οι εισηγήσεις της Μόνιμης Υπηρεσιακής Επιτροπής του Ιδρύματος, στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι των περισσότερων Υπουργείων καθώς και οι εισηγήσεις από την ερευνητική κοινότητα της Κύπρου.

Για την περίοδο 1999-2000 τέθηκαν τρεις βασικοί άξονες προτεραιοτήτων ανάμεσα στους οποίους καθορίζονται διάφορες θεματικές προτεραιότητες ως ακολούθως:

• Καινοτόμες μέθοδοι παραγωγής - ανάπτυξη ή/και κατασκευή βιομηχανικού πρωτοτύπου για νέα ή βελτιωμένα προϊόντα.

• Σχεδιασμός και ανάπτυξη οικολογικά αποτελεσματικών διεργασιών.

• Ανάπτυξη νέων υλικών προηγμένης τεχνολογίας.

• Επέκταση ορίων και αντοχής δομικών υλικών.

• Ορθολογική, αποτελεσματική χρήση – εξοικονόμηση ενέργειας.
• Βελτίωση μεθόδων αξιοποίησης νέων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
• Τεχνολογίες μεταφοράς και διανομής ενέργειας.

• Ανάπτυξη καινοτόμων λογισμικών προγραμμάτων.
• Ανάπτυξη ηλεκτρονικού εμπορίου.
• Νέες μέθοδοι εργασίας εξ αποστάσεως.
• Ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων πληροφορικής στο τομέα της υγείας.
• Ανάπτυξη νέων συστημάτων δυνητικής πραγματικότητας.

• Υπηρεσίες δικτύων δεύτερης και τρίτης γενιάς.
• Ανάπτυξη νέων ποιοτικών υπηρεσιών.
• Νέες εφαρμογές με οπτικές ίνες.
• Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία από πηγές εκ-πομπής τηλεπικοινωνιακών μέσων και επιδράσεις στον άνθρωπο.

• Αξιοποίηση των φυσικών γενετικών πόρων της Κύπρου.
• Ανάπτυξη ή/και βελτίωση ειδών και μεθόδων καλλιέργειας και προστασίας φυτών, υδατοκαλλιέργειας και κτηνοτροφίας, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών της Κύπρου.
• Αειφόρα διαχείριση δασικών πόρων.

• Ορθολογική διαχείριση και διατήρηση των φυσικών πόρων στην Κύπρο.
• Μείωση και επεξεργασία αποβλήτων, καινοτόμες μέθοδοι ανακύκλωσης.
• Ολοκληρωμένη διαχείριση, αειφόρος χρήση και εξοικονόμηση υδάτινων πόρων στην Κύπρο.
• Ολοκληρωμένος έλεγχος για πρόληψη και αντιμετώπιση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας, των νερών και του εδάφους.

• Αειφόρος χωροταξικός - πολεοδομικός σχεδιασμός και ορθολογική διαχείριση πόρων.
• Μοντέλα πρόβλεψης και αντιμετώπισης θορύβου σε οικιστικές ζώνες στις κυπριακές συνθήκες.
• Ανάπτυξη τεχνολογιών για την αειφόρο διατήρηση και αποκατάσταση κτιριακού περιβάλλοντος της κυπριακής πολιτιστικής κληρονομιά.

• Ανάπτυξη νέων προγραμμάτων και μεθόδων διδασκαλίας και χρήση νέων τεχνολογιών.
• Οργανικός και λειτουργικός αναλφαβητισμός στους αποφοίτους των Δημοτικών Σχολείων.
• Η μεθοδολογία στη διδασκαλία της Πρώτης Ανάγνωσης.
• Τριτοβάθμια εκπαίδευση και Ε.Ε.
• Ανάπτυξη νέων διαγνωστικών μεθόδων στην εκπαίδευση και την αξιολόγηση προσωπικού.
• Συστήματα για παροχή ίσων εκπαιδευτικών ευκαιριών σε άτομα με ειδικές ανάγκες.
• Καινοτόμες μέθοδοι προστασίας και συντήρησης ιστορικών μνημείων και στοιχείων της πολιτισμικής κληρονομιάς.

• Συστήματα Υγείας: οργάνωση, διοίκηση, οικονομικά της υγείας, αξιοποίηση των πόρων της υγείας με βάση το κόστος – ωφελιμότητα – αποδοτικότητα, επιδημιολογικές, αναλυτικές, συγκριτικές, περιγραφικές και κλινικές έρευνες.
• Χρόνια νοσήματα στην Κύπρο (καρδιαγγειακά, καρκίνος, διαβήτης, υπέρταση, αναιμίες κ.ά.): Επιδημιολογικές συνθήκες, γεωγραφικά, κοινωνικά, χρονικά, γενετικά, διατροφικά και άλλα αίτια, παράγοντες που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την εμφάνιση των ασθενειών αυτών στην Κύπρο, εισηγήσεις για την πρόληψη και προστασία του πληθυσμού.
• Ασφάλεια, έλεγχος ποιότητας τροφίμων
• Ψυχική υγεία, βελτίωση ποιότητας ψυχιατρικών υπηρεσιών και υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας.

• Προσφυγικοί οικισμοί / πρόσφυγες και κοινωνικά προβλήματα στη Κύπρο.
• Ο θεσμός της οικογένειας στην κυπριακή κοινωνία - γάμοι, διαζύγια, μονογονεϊκές οικογένειες / σχετικά προβλήματα.
• Παραβατικότητα στην κυπριακή κοινωνία.
• Έρευνα - Νέες Τεχνολογίες σε σχέση με την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη
• Νέα μοντέλα παροχής υπηρεσιών στους πολίτες.
• Συστήματα εξυπηρέτησης και εξασφάλισης ανεξάρτητης διαβίωσης για άτομα με ειδικές ανάγκες, αναπήρους και ηλικιωμένους.

Συμμετοχή στο Πρόγραμμα COST
H Κυπριακή Κυβέρνηση, δίνοντας μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ της κυπριακής ερευνητικής κοινότητας και των ερευνητών του εξωτερικού, προώθησε τη συμμετοχή των κυπρίων ερευνητών στο Πρόγραμμα COST (European Co-operation in the field of Scientific and Technological Research). Το Πρόγραμμα στοχεύει στη δημιουργία δικτύων συνεργασίας μεταξύ των Ευρωπαίων ερευνητών. Από το 1995 έως το Μάιο του 1999, η Κύπρος συμμετείχε στο Πρόγραμμα με το καθεστώς του Παρατηρητή. Μετά το Μάιο του 1999 και αφού προηγήθηκε μεγάλη προσπάθεια και αντιμετώπιση προβλημάτων που πήγαζαν από πολιτικές σκοπιμότητες και παρεμβολές της Τουρκίας, η Κύπρος πήρε το καθεστώς του πλήρους μέλους, με αποτέλεσμα οι Κύπριοι ερευνητές να μπορούν να συμμετέχουν απρόσκοπτα στο Πρόγραμμα. Μετά την αναβάθμιση του καθεστώτος της στο Πρόγραμμα, η Κύπρος εκπροσωπείται στην Επιτροπή Ανώτερων Λειτουργών και στις Τεχνικές και Διαχειριστικές Επιτροπές του Προγράμματος.

Διακρατική Συνεργασία
Μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας της Κυπριακής Κυβέρνησης να αξιοποιήσει το υψηλό επίπεδο επιστημονικού δυναμικού της Κύπρου και παράλληλα να δημιουργήσει δίκτυα συνεργασίας με τον ελλαδικό ερευνητικό χώρο με σκοπό την αξιοποίηση των εμπειριών και της τεχνογνωσίας που υπάρχει στο χώρο αυτό, το Γραφείο Προγραμματισμού προχώρησε στην υπογραφή συμφωνίας με τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας της Ελλάδας (αρμόδιος κρατικός φορέας για την προώθηση της έρευνας στην Ελλάδα) για συνεργασία στον τομέα της Έρευνας. Η συμφωνία προνοούσε μεταξύ άλλων την προκήρυξη κοινών ερευνητικών προγραμμάτων, στα οποία συμμετείχαν ερευνητές/φορείς από την Κύπρο και την Ελλάδα. Στα πλαίσια των προγραμμάτων αυτών χρηματοδοτήθηκαν μετακινήσεις ερευνητών από την Κύπρο προς την Ελλάδα και αντίστροφα, καθώς και ανταλλαγές ερευνητών. Οι δύο πιο πάνω φορείς βρίσκονται σε επαφή για την ανανέωση της διακρατικής συμφωνίας και τη συμπερίληψη σ’ αυτήν μεταξύ άλλων και θεμάτων που σχετίζονται με την προώθηση της συμμετοχής των δύο χωρών στο 5ο Πρόγραμμα Πλαίσιο.

1. Τμήμα Τουρκικών Σπουδών
2. Τμήμα Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών
3. Τμήμα Επιστημών της Αγωγής
4. Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

1. Τμήμα Οικονομικών

2. Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Διοίκησης Επιχειρήσεων

1. Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών

2. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας

3. Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Φιλοσοφίας

4. Ερευνητική Ομάδα Αρχαιολογίας

Στις επόμενες φάσεις ανάπτυξης του Πανεπιστημίου αναμένεται ότι θα προστεθούν και νέες σχολές.

Η προώθηση της επιστημονικής έρευνας αποτελεί ένα από τους κύριους σκοπούς του Πανεπιστημίου, γεγονός που αναδεικνύεται και μέσα από τη δημοσίευση ερευνητικών θεμάτων-αποτελεσμάτων σε 100 βιβλία, 140 άρθρα σε βιβλία και 849 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά, από τα 132 μέλη του προσωπικού του, κατά την τριετία 1996-1998.

Από τον προϋπολογισμό του Πανεπιστημίου χρηματοδοτείται μικρός αριθμός ερευνητικών προγραμμάτων (10 κατά το τέλος του 1998) και μεγάλος αριθμός ερευνητικών δραστηριοτήτων.

Μια πολύ σημαντική πτυχή του ερευνητικού έργου του Πανεπιστημίου αφορά στη συμμετοχή του ακαδημαϊκού προσωπικού σε ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από εξωτερικούς φορείς, από την Κύπρο και το εξωτερικό. Όπως αναφέρθηκε και στον πρόλογο, τα ποσά που εισρέουν στο Πανεπιστήμιο από εξωτερική χρηματοδότηση είναι περισσότερα από τα χρήματα της κρατικής χρηματοδότησης.

Πολλά από τα προγράμματα αφορούν συνεργασίες με διάφορους φορείς της Κυπριακής κοινωνίας και προορίζονται, κατά ένα μεγάλο μέρος τους, να καλύψουν τη μελέτη των αναγκών της Κυπριακής οικονομίας και της κοινωνίας γενικότερα.

Το ακαδημαϊκό προσωπικό του Πανεπιστημίου συμμετέχει σε δεκάδες προγράμματα που εμπίπτουν στην κατηγορία των διεθνών ερευνητικών συνεργασιών. Ένα μεγάλο μέρος τους είναι προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης’ ωστόσο οι ερευνητικές συνεργασίες προέρχονται από πολλούς φορείς και πολλές χώρες.

Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου
Το Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου δημιουργήθηκε το 1990 σαν ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός με σκοπό την ανάπτυξη ιατρικών και ερευνητικών προγραμμάτων στον τομέα της νευρολογίας και των κληρονομικών ασθενειών γενικότερα. Η δημιουργία του Ινστιτούτου χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από την Υπάτη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους πρόσφυγες.

Σαν ιατρικό και ερευνητικό κέντρο το Ινστιτούτο έχει τους ακόλουθους στόχους:

1. Την προσφορά εξειδικευμένων ιατρικών υπηρεσιών σε όλους τους Κυπρίους σε θέματα νευρολογίας, γενετικής και μοριακής ιατρικής και να προσφέρει διάγνωση και θεραπεία σε αυτές τις ασθένειες και για τις δύο κοινότητες της Κύπρου.
2. Να αναπτύξει προληπτικά προγράμματα με την εισαγωγή και συνεχή ανάπτυξη εξειδικευμένων νέων μεθοδολογιών και προσεγγίσεων για προγεννητική διάγνωση και άλλες τεχνικές μοριακής ιατρικής.
3. Την ανάπτυξη και εμπέδωση ερευνητικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων στην κατεύθυνση των νευροεπιστημών και όλων των κληρονομικών ασθενειών.
4. Να λειτουργήσει σαν κέντρο αναφοράς για την διάγνωση και πρόγνωση κληρονομικών ασθενειών στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Ευρώπης και Μέσης Ανατολής με την παράλληλη ανάπτυξη προγραμμάτων συνεργασίας με ιατρικά κέντρα και πανεπιστήμια στις γειτονικές χώρες καθώς και χώρες της Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών.

Το Ινστιτούτο έχει πολύ ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων με διαγνωστικά, προγνωστικά και ερευνητικά προγράμματα στους ακόλουθους τομείς:

Κλινική νευρολογία όπου λειτουργεί σαν τριτοβάθμιο κέντρο αναφοράς για ιδιαίτερα δύσκολα περιστατικά που χρήζουν μελέτης και διερεύνησης.

Τμήμα Νευροεπιστημών με ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα κλινικής νευροφυσιολογίας, παιδιατρικής νευρολογίας, νευρομυϊκής παθολογίας και κλινικής γενετικής. Επίσης, υπάρχει ειδικό τμήμα που ασχολείται με θέματα επιληψίας και τμήμα φυσιοθεραπείας.

Από εργαστηριακής άποψης υπάρχουν τα ακόλουθα τμήματα:

Τμήμα Μοριακής Παθολογίας και Ηλεκτρονικού Μικροσκοπίου, Τμήμα Βιοχημικής Γενετικής, Τμήμα Μοριακής Γενετικής και έμφαση σε διάφορους ιδιαίτερους τομείς όπως είναι η θαλασσαιμία, οι νευρογενετικές ασθένειες, η μοριακή νεφρολογία, η μοριακή καρδιολογία καθώς επίσης η κυστική ίνωση και ο οικογενής μεσογειακός πυρετός. Λειτουργεί επίσης το μοναδικό στην Κύπρο εγκεκριμένο εργαστήριο για δικανική ιατρική και έλεγχο πατρότητας. ΄Αλλα τμήματα είναι το Τμήμα Κυτταρογενετικής και το Τμήμα Μοριακής Ιολογίας και Τμήμα Τεχνητής Νοημοσύνης για ανάπτυξη εφαρμοσμένων προγραμμάτων στην κλινική έρευνα και διάγνωση. Ιδιαιτέρως επιτυχή υπήρξαν προγράμματα στον τομέα της διερεύνησης και εντοπισμού πληθυσμών υψηλού κινδύνου για ασθένειες όπως η κυστική ίνωση, η μυϊκή δυστροφία και διάφορες κληρονομικές νεφροπάθειες καθώς επίσης και κληρονομικές καρδιοπάθειες.

Ονομαστικά, ασθένειες οι οποίες διερευνώνται και για τις οποίες προσφέρονται υπηρεσίες και ενημέρωση στα εργαστήρια του Ινστιτούτου είναι οι ακόλουθες:

Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών
Το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών (ΙΓΕ) είναι Τμήμα του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος. Ιδρύθηκε το 1962 σε συνεργασία με το Ταμείο Αναπτύξεως και τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών και περιήλθε στην πλήρη κυριότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1967. Είναι το μοναδικό ίδρυμα στην Κύπρο που διεξάγει γεωργική έρευνα και οι δραστηριότητες του χρηματοδοτούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου από την Κυβέρνηση.

Σύμφωνα με τους όρους εντολής του, το Ινστιτούτο διεξάγει άμεσα εφαρμόσιμη γεωργική έρευνα με σκοπό την επίλυση προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο γεωργοκτηνοτροφικός κόσμος. Αξιολογεί νέες επιστημονικές και τεχνολογικές μεθόδους και προτείνει νέες διαδικασίες με στόχο την ορθολογική αξιοποίηση των φυσικών πόρων και τη βελτίωση της ζωικής και φυτικής παραγωγής στην Κύπρο.

Στο Ινστιτούτο απασχολούνται 40 επιστήμονες, οι πλείστοι κάτοχοι μεταπτυχιακών τίτλων και 64 τεχνικοί, οι περισσότεροι των οποίων έχουν ειδικευτεί στο θέμα που εργάζονται.

Το Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών τυγχάνει διεθνούς αναγνώρισης στους περισσότερους τομείς της δραστηριότητας του. Έχει επίσης αναπτύξει στενούς δεσμούς και συνεργασία με εθνικά, περιφερειακά και διεθνή κέντρα έρευνας και οργανισμούς, όπως ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, το Διεθνές Κέντρο Ερευνών Ξηρικών Περιοχών, το Διεθνές Ινστιτούτο Φυτικού Γενετικού Υλικού, το Εθνικό Ινστιτούτο Αγρονομικής Έρευνας της Γαλλίας, το Διεθνές Πρόγραμμα Διατήρησης Ζωικού Γενετικού Υλικού του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας κλπ.

Το Ινστιτούτο είναι το Εθνικό Κέντρο Συλλογής και Ταξινόμησης της γεωργικής βιβλιογραφίας στην Κύπρο. Η βιβλιογραφία διαβιβάζεται στο Κέντρο Αποθήκευσης Πληροφοριών του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας για παγκόσμια χρήση.

Τα αποτελέσματα της ερευνητικής εργασίας δημοσιεύονται στις εκδόσεις του Ινστιτούτου Ετήσια Ανασκόπηση της Ερευνητικής Εργασίας, Τεχνικό Δελτίο, Ποικίλες Εκθέσεις και Γεωργοοικονομική Έκθεση.

Αποτελέσματα γενικότερου επιστημονικού ενδιαφέροντος για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα, δημοσιεύονται στο εξωτερικό, σε έγκυρα διεθνή περιοδικά.

Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης
Μέσα στα πλαίσια των ευρύτερων του αρμοδιοτήτων, το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης (Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος) αναλαμβάνει τη διεκπεραίωση εφαρμοσμένων ερευνητικών εργασιών, στους τομείς των ορυκτών, των φυσικών κινδύνων και του δομημένου περιβάλλοντος και των υπόγειων υδάτων. Ερευνητικά προγράμματα στους τομείς αυτούς καλύπτουν μεταξύ άλλων τη διερεύνηση των υπογείων υδάτων με τη χρήση σύγχρονων γεωφυσικών και υδρογεωλογικών τεχνικών, τη ρύπανση των υπογείων υδάτων και την χρήση βιομηχανικών ορυκτών. Άλλες ερευνητικές δραστηριότητες του Τμήματος αφορούν το δομημένο περιβάλλον και ειδικότερα την εκτίμηση της σεισμικής επικινδυνότητας, τον ποσοτικό και ποιοτικό έλεγχο των δομικών υλικών καθώς και την εκτίμηση των παραμέτρων που σχετίζονται με τη συμπεριφορά των γεωλογικών σχηματισμών στις θεμελιώσεις.

Σε επίπεδο βασικής έρευνας, το Τμήμα έχει στο θέμα της διερεύνησης της γεωλογικής εξέλιξης της Κύπρου και των γύρω περιοχών. Στα πλαίσια αυτά γίνεται λεπτομερής χαρτογράφηση από την οποία προκύπτουν χάρτες που θα αξιοποιηθούν σε επίπεδο εφαρμοσμένης εργασίας.

Κάποιες από τις πιο πάνω δραστηριότητες περιλαμβάνουν συνεργασίες με ερευνητικούς φορείς του εξωτερικού, ενώ αρκετές εντάσσονται στα πλαίσια προγραμμάτων που επιχορηγούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι αντίστοιχοι ερευνητικοί τομείς του ΤΑΘΕ είναι στελεχωμένοι με άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό και εξοπλισμό για την εκτέλεση ερευνητικών προγραμμάτων στις θαλάσσιες έρευνες τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στα πλαίσια συνεργασίας με αντίστοιχα ερευνητικά κέντρα της ΕΕ.

Το ΤΑΘΕ συμμετέχει σε ανταγωνιστικά ερευνητικά/ωκεανογραφικά προγράμματα της ΕΕ, όπως :

1. MFSPP (Mediterranean Forecasting System-oceanographic pilot project), EU-MAST, 4FP
2. MEDAR/MEDATLAS-II (Mediterranean Oceanographic Atlas), EU-MAST, 4FP
3. CYCLPOS (Cycling the Phosphorous in the Mediterranean Sea), EU-EVK3, 5FP

Επιπρόσθετα το ΤΑΘΕ συμμετέχει στο περιβαλλοντικό πρόγραμμα MED-POL (MAP)-Research and monitoring program of the Mediterranean Sea.

Κέντρο Εφαρμογών Ενέργειας (ΚΕΕ)
Το Κέντρο Εφαρμογών Ενέργειας ιδρύθηκε το 1986 για να συντονίζει τις δραστηριότητες της Κύπρου στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ηλιακής, αιολικής, βιομάζας, υδραυλικής κ.λ.π.) και της ορθολογικής χρήσης της ενέργειας. Βασικός στόχος του ΚΕΕ είναι η προώθηση προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας και εκμετάλλευσης των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας.

Τα προγράμματα για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στοχεύουν στην διεύρυνση της χρήσης των οικονομικά βιώσιμων ενεργειακών τεχνολογιών καθιστώντας τες αποδεκτές από το ευρύ κοινό. Για την υλοποίηση των στόχων του το Κέντρο, ανάλογα με τη φύση της τεχνολογίας, αναλαμβάνει δραστηριότητες όπως εφαρμοσμένη έρευνα, ανάπτυξη πρωτοποριακών μονάδων, ανάληψη επιδεικτικών προγραμμάτων και εμπορικών εφαρμογών, παροχή τεχνικής βοήθειας και πληροφοριών κ.τ.λ. Κατά την εφαρμογή των διαφόρων προγραμμάτων το Κέντρο καταβάλει προσπάθεια αξιοποίησης στο μέγιστο δυνατό βαθμό τόσο των δικών του δυνατοτήτων (προσωπικό και εγκαταστάσεις) όσο και αυτών των άλλων κρατικών, ημικρατικών και άλλων οργανισμών. Ακόμη το Κέντρο συνεργάζεται με παρόμοια ινστιτούτα του εξωτερικού.

Το ΚΕΕ διαθέτει εργαστήριο μεταλλικών κατασκευών, μονάδα πειραματικού προσδιορισμού της απόδοσης ηλιακών συλλεκτών, μονάδα πειραματικού προσδιορισμού της απόδοσης ηλιακών συστημάτων, σύστημα μέτρησης του συντελεστή απορροφητικότητας και εκπομπής (α,ε), γραφεία, δανειστική βιβλιοθήκη σε θέματα ενέργειας και τον απαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό για διενέργεια ενεργειακών μελετών.

Για προώθηση των σκοπών του, το ΚΕΕ αναλαμβάνει τις πιο κάτω δραστηριότητες:

• Παρέχει πληροφορίες για τις τεχνολογίες εκμετάλλευσης των ανανεώσιμων πηγών και αποδοτικότερης χρήσης της. Ετοιμάζει και διανέμει έντυπο πληροφοριακό υλικό, διοργανώνει σεμινάρια, διαλέξεις, επιμορφωτικά μαθήματα, και διεξάγει διαφωτιστικές εκστρατείες,
• Διεξάγει έρευνα (κυρίως εφαρμοσμένη) για υλικά, συστήματα, και μεθόδους για αποτελεσματική χρήση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας,
• Επιδεικνύει νέα συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας και εκμετάλλευσης των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας. Επιλαμβάνεται θεμάτων εγκατάστασης, λειτουργίας και συντήρησης τους. Παρακολουθεί και αξιολογεί την απόδοση τους και συντονίζει την επιμόρφωση και εκπαίδευση προσωπικού στη χρήση τους,
• Αξιολογεί για σκοπούς της κυβέρνησης τις τεχνολογίες/εφαρμογές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας,
• Προωθεί στους ενδιαφερόμενους τα αποτελέσματα της δικής του έρευνας και αυτής των άλλων ερευνητικών κέντρων στον τομέα, παρέχει τεχνική βοήθεια σε κυβερνητικές υπηρεσίες και άλλους οργανισμούς στο σχεδιασμό και εφαρμογή προγραμμάτων για τις ανανεώσιμες πηγές και ορθολογική χρήση της ενέργειας,
• Αναλύει πιθανά κίνητρα στο κοινό με σκοπό την επιτάχυνση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας,
• Βοηθά στην προώθηση και υποστηρίζει την έρευνα και ανάπτυξη στο τομέα της ενέργειας σε άλλα ινστιτούτα και οργανισμούς της χώρας,
• Βοηθά την κυβέρνηση στην ανάπτυξη συνεργασιών με άλλες χώρες και οργανισμούς και ενεργεί σαν ο βασικός οργανισμός για την ετοιμασία προτύπων για την βιομηχανία εκμετάλλευσης των ανανεώσιμων πηγών, δημιουργεί τις απαραίτητες εγκαταστάσεις για έρευνα, έλεγχο και αξιολόγηση συστημάτων, και παρέχει τεχνικές συμβουλές στους κατασκευαστές.

Το ΑΤΙ συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα που αφορούν μηχανολογία ηλεκτρονικών υπολογιστών, αυτοματισμό στην παραγωγή, ρομποτική, έλεγχο ποιότητας, ενέργεια με έμφαση στην αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας, βιομηχανική ηλεκτρονική, υδρολογία, κατασκευαστικά υλικά, περιβαλλοντική μηχανική, αντισεισμική μηχανική και πληροφορική.

Αρκετά από τα προγράμματα στα οποία συμμετέχει το ΑΤΙ χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εκπονούνται σε συνεργασία με φορείς από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κρατικό Γενικό Χημείο
Το Γενικό Χημείο του Κράτους (Γ.Χ.Κ.) είναι το κύριο και αρχαιότερο Ινστιτούτο στην Κύπρο στα πεδία της Χημείας και της Μικροβιολογίας. Περιλαμβάνει 6 τομείς με συνολικό αριθμό 18 εργαστηρίων (13 Χημικά, 3 Μικροβιολογικά, 1 Ιολογικό και 1 Οικοτοξικολογικό), Μονάδα Τεχνολογίας της Πληροφορικής και Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας.

Οι δραστηριότητες του Γ.Χ.Κ. καλύπτουν ευρύ φάσμα εφαρμογών στα πιο πάνω πεδία καθώς και πρόσφατα στη Βιολογία. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν:

• Έλεγχο, με βάση τη σχετική Νομοθεσία, των Τροφίμων, Νερών, Φαρμάκων, Περιβάλλοντος και Βιομηχανικών Προϊόντων.

• Εφαρμοσμένη έρευνα και επισκοπήσεις/διερευνήσεις σχετικές με τα πιο πάνω θέματα.

• Παροχή επιστημονικής καθοδήγησης και συμβουλών στα κέντρα λήψης αποφάσεων, είτε άμεσα είτε έμμεσα μέσω της εκπροσώπησης του Γ.Χ.Κ. στα διάφορα Συμβούλια και Επιστημονικές Επιτροπές.

• Διερεύνηση, έλεγχος και επιστημονική μαρτυρία στα πεδία της Δικανικής Χημείας και Τοξικολογίας.

Η εφαρμοσμένη έρευνα είναι ζωτικό στοιχείο των δραστηριοτήτων του Γ.Χ.Κ. και έχει μια συνεχώς αυξάνουσα σημασία. Οι δυνατότητες έρευνας στο Γ.Χ.Κ. τεκμηριώνονται από την ανεπτυγμένη δεξιότητα και εμπειρία του προσωπικού, από το διαθέσιμο εξοπλισμό καθώς και από τις υπηρεσίες υποστήριξης.

Από το 1991, το Γ.Χ.Κ. εφαρμόζει πρόγραμμα Διασφάλισης Ποιότητας σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πρότυπο ΕΝ 45001. Αυτή η πρωτοβουλία ανελήφθη ώστε να υποστηριχθεί η εγκυρότητα και η αξιοπιστία των εργαστηριακών αποτελεσμάτων και εκθέσεων του Γ.Χ.Κ.

Από το 1992, τα εργαστήρια του Γ.Χ.Κ. συμμετέχουν με εξαίρετα αποτελέσματα σε ένα σημαντικό αριθμό ελέγχων δεξιότητας μαζί με Ευρωπαϊκά και άλλα εργαστήρια (διεργαστηριακοί έλεγχοι/έλεγχοι δεξιότητας: FAPAS, GEMS, AQUACHECK, κ.α.).

Οι ερευνητικές δυνατότητες και η δεξιότητα του Γ.Χ.Κ. αποδεικνύονται επίσης με την επιτυχή συμμετοχή του σε Ευρωπαϊκά και Διεθνή Ερευνητικά Προγράμματα όπως: AVICENNE, LIFE και UNHCR. Η εμπειρία που αποκτήθηκε μέσα από τα προγράμματα αυτά, ενισχύει ακόμη περισσότερο τις ερευνητικές δυνατότητες του Γ.Χ.Κ.

Η εμπειρία και δεξιότητα του Γ.Χ.Κ. έχουν αναγνωρισθεί και το Γ.Χ.Κ. τυγχάνει διεθνούς εκτίμησης. Το 1997 το Γ.Χ.Κ. έχει αναγνωρισθεί από τoν Oργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) ως “Κέντρο Υπεροχής” (Centre of Excellence) στον Τομέα των Τροφίμων. Μέλη του προσωπικού υποδεικνύονται ως μέλη Διεθνών Επιστημονικών Επιτροπών και άλλων Σωμάτων.

Το Γ.Χ.Κ. σε συνεργασία με την Ε.Ε. και Διεθνείς Οργανισμούς μπορεί να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ως Κέντρο Εκπαίδευσης και Συνεργασίας σε Ερευνητικά Προγράμματα.

Οι βασικότεροι σκοποί του ΚΕΕ είναι:

1. Η οργάνωση, ανάληψη και διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας στα πλαίσια της Ελληνικής Ιστορίας, Αρχαιολογίας, Γλωσσολογίας και Λαογραφίας και ειδικότερα στους ίδιους κλάδους του τομέα των Κυπρολογικών ερευνών.

2. Η οργάνωση, ανάληψη και διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας σε οποιοδήποτε άλλο επιστημονικό κλάδο, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες του τόπου.

3. Η δημοσίευση και διάδοση των πορισμάτων των διεξαγομένων ερευνών, και

4. Η προαγωγή της επιστημονικής εργασίας στην Κύπρο και της επιστημονικής συνεργασίας με άλλες χώρες.

Οι πιο πάνω σκοποί επιδιώκονται με τα εξής πρόσφορα μέσα:

1. Με τη χρησιμοποίηση τακτικού και έκτακτου επιστημονικού προσωπικού,

2. Με την ίδρυση επιστημονικού αρχείου και βιβλιοθήκης,

3. Με την οργάνωση επιστημονικών αποστολών στο εξωτερικό,

4. Με την οργάνωση επιστημονικών συνεδρίων στην Κύπρο και με τη συμμετοχή αντιπροσώπων του ή της Κύπρου σε διεθνή επιστημονικά συνέδρια και

5. Με την προώθηση ικανών Κυπρίων επιστημόνων ερευνητών, της καθοδήγησης και του συντονισμού της επιστημονικής τους εργασίας και της παροχής για το σκοπό αυτό κάθε δυνατής βοήθειας.     [αρχική σελίδα] [πάνω]