(Εφημερίδα "ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ Φιλελεύθερος" Κυριακή 16 Ιουνίου, 2002)

O Yπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού κ. Νίκος Ρολάνδης, αναλύει στη συνέντευξη που ακολουθεί την πολιτική της κυβέρνησης, τόσο για την παραδοσιακή βιομηχανία και τα κίνητρα που εισάγονται για την αναβάθμισή της, όσο και για τη νέα βιομηχανική πολιτική που στόχο έχει την εισαγωγή βιομηχανίας γνώσης, μέσω των εκκολαπτηρίων, στα οποία θα προωθούνται οι εφευρέσεις που τελικά θα οδηγούν στην πρακτική εφαρμογή τους. Όσον αφορά τον τουριστικό τομέα ο κ. Ρολάνδης δηλώνει ότι δεν συμμερίζεται πλήρως τις απόψεις διάφορων παραγόντων του τουρισμού σε ό,τι αφορά το ποσοστό της πτώσης για το 2002.

-  Σε γενικές γραμμές, πού βρίσκεται σήμερα ο μεταποιητικός τομέας;

-  Παρόλο που ίσως να υπάρχει η εντύπωση ότι η βιομηχανική παραγωγή παρουσιάζει πτώση θα πρέπει να αναφέρω ότι αντίθετα υπάρχει αύξηση του συνόλου της προστιθέμενης αξίας της βιομηχανικής παραγωγής κάθε χρόνο αν και αυτή η αύξηση δεν είναι πολύ ικανοποιητική. Για παράδειγμα, το 1997 η προστιθέμενη αξία της βιομηχανίας ήταν το £492 εκ., και το 2001 παρόλο που ο χρόνος αυτός επηρεάστηκε από τα γεγονότα της 11ης του Σεπτέμβρη ανέβηκε στα £555 εκ. Έχουμε δηλαδή μια σταδιακή αύξηση χρόνο με τον χρόνο της βιομηχανικής παραγωγής της χώρας μας. Επίσης έχουμε αύξηση στις εγχώριες εξαγωγές από £220 εκ., το 1997 ανήλθαν σε £247 εκ., το 2001. Αλλά η ερώτηση σας ασφαλώς σχετίζεται και με τη νέα βιομηχανική πολιτική την οποία εγκαινιάσαμε στο Υπουργείο από το Ιούλιο του 1999 τότε δηλαδή που υιοθετήθηκε ολόκληρο το σχέδιο που ετοιμάσαμε από το Υπουργικό Συμβούλιο. Θα ήθελα να αναφερθώ στα δύο πρώτα βασικά κεφάλαια αυτής της νέας βιομηχανικής πολιτικής. Πρώτα απ' όλα θα ήθελα να αναφερθώ στην υψηλή τεχνολογία την οποία εισάξαμε στην Κύπρο πρόσφατα με τη δημιουργία εκκολαπτηρίων, στα οποία θα μπορούν να εισέρχονται επιστήμονες ή εφευρέτες για να προωθήσουν το προϊόν τους. Στο προϊόν αυτό μπορεί να έχουν και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μπορεί και όχι, αλλά μπορούν να μπαίνουν στα εκκολαπτήρια να παίρνουν την κρατική επιδότηση νοουμένου ότι η εφεύρεσή τους θα αξιολογείται και θα κρίνεται ότι είναι άξια για να μπουν στα εκκολαπτήρια.

-  'Oσον αφορά την παραδοσιακή βιομηχανία;

-  Την καλύπτουμε με τα άλλα 10 κεφάλαια της νέας βιομηχανικής πολιτικής, με βάση την οποία έχουμε εισάξει ένα αριθμό σχεδίων, τα οποία ουσιαστικά στοχεύουν στο να βελτιώσουμε την παραγωγικότητα. Kαι τούτο γιατί ένα μεγάλο πρόβλημα της Κύπρου είναι ότι τα προϊόντα μας δεν έχουν ανταγωνιστικότητα, αφού έχουμε υψηλά ημερομίσθια ενώ η παραγωγικότητά μας είναι χαμηλή περίπου 40% με 50% της Ε.Ε. αναλόγως της περιπτώσεως. Έτσι καθιερώσαμε έναν αριθμό προγραμμάτων που τα περισσότερα τείνουν στο να βοηθήσουν σ' αυτόν τον τομέα της καλύτερης παραγωγικότητας, όπως για παράδειγμα είναι τα διάφορα κίνητρα τα οποία παρέχουμε για τεχνολογική αναβάθμιση, δηλαδή για να φέρουν νέα μηχανήματα με περισσότερο αυτοματισμό και να μειωθεί το εργατικό κόστος, τα κίνητρα που δίδουμε για συγχωνεύσεις και κοινοπραξίες μεταξύ επιχειρήσεων, τις χορηγίες, και το θέμα της δανειοδότησης των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων με κυβερνητικές εγγυήσεις κ.ά. Όλα αυτά τα οποία καλύπτονται από τα κεφάλαια της νέας βιομηχανικής πολιτικής τείνουν στο να μας καταστήσουν πιο παραγωγικούς και να μας βοηθήσουν να έχουμε στις επιχειρήσεις της Κύπρου οικονομίες κλίμακος με στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας.Ένας άλλος στόχος της νέας βιομηχανικής πολιτικής είναι να βοηθήσει στην αναβάθμιση της ποιότητας των προϊόντων που παράγουμε και γι' αυτό προωθούμε το ISO 9000 και άλλα συστήματα ποιοτικών ελέγχων που αναφέρονται στα τρόφιμα ή σε άλλους τομείς.

-  Τι είναι και πως θα εργάζονται τα εκκολαπτήρια;

-  Με απλά λόγια ένα εκκολαπτήριο είναι ένα οίκημα το οποίο χωρίζεται σε εργαστηριακούς χώρους, συνήθως μεταξύ 10 και 15 και έχει μια βασική γραμματειακή και τεχνική υποδομή. Έτσι ένας επιστήμονας ο οποίος έχει μια εφεύρεση που πιστεύει ότι μπορεί να προωθηθεί μέσα από το εκκολαπτήριο, και αυτή η εφεύρεση μπορεί να καταλήξει σ' ένα προϊόν, το οποίο να τύχει βιομηχανικής επεξεργασίας αποτείνεται σ' εμάς. Στη συνέχεια αυτή υποβάλλεται σε κάποια Επιτροπή. Σε περίπτωση που η Επιτροπή δεν έχει τους ειδικούς για να κρίνει την εφεύρεση, έχουμε προβεί σε διευθετήσεις με ακαδημαϊκά κέντρα του εξωτερικού και πανεπιστήμια να μας βοηθούν στην αξιολόγηση, η οποία μπορεί να γίνεται με video conference. Δηλαδή, αν κάποιος έχει μια εφεύρεση στη φαρμακολογία και θέλει να μπει στο εκκολαπτήριο να την προωθήσει θα αποταθεί πρώτα στην εταιρεία του εκκολαπτηρίου, η οποία θα κρίνει την εφεύρεση. Η εταιρεία μπορεί να συμμετάσχει στο κεφάλαιο του εφευρέτη, να κάνουν μαζί μία εταιρεία και να μετάσχουν και οι δύο. Αν η εταιρεία του εκκολαπτηρίου επιδείξει ενδιαφέρον και δώσει συνέχεια στο θέμα, η αίτηση θα υποβληθεί στο Υπουργείο. Το Υπουργείο με τον τρόπο που έχω αναφέρει προηγουμένως, ίσως και με συμμετοχή ξένων επιστημόνων ή καθηγητών, θα κρίνει αυτή την εφεύρεση κατά πόσο μπορεί να προωθηθεί. Αν κρίνει ότι μπορεί να προωθηθεί τότε ο επιστήμονας εισέρχεται στο εκκολαπτήριο, του παραχωρείται ο χώρος για τον οποίο θα πληρώνει ενοίκιο στην εταιρεία του εκκολαπτηρίου. Με την σειρά του όμως ο επιστήμονας ή ο εφευρέτης θα πάρει από το κράτος μια χορηγία και μιλούμε για χορηγία που δεν επιστρέφεται, η οποία μπορεί να φθάσει ανάλογα με την περίπτωση και μέχρι £120 χιλιάδες για μια περίοδο δύο χρόνων. Αυτό το ποσό θα το πάρει για να διευκολυνθεί να προχωρήσει με τις έρευνές του μέσα στο εκκολαπτήριο. Αν τελικά η εφεύρεση αυτή καταλήξει σ' ένα προϊόν το οποίο από εμπορικής πλευράς μπορεί να προωθηθεί τότε θα πρέπει να κάμει μια εταιρεία στην Κύπρο για να προωθήσει αυτό το προϊόν. Πρέπει να σας πω ότι αυτή η τακτική, ή παρόμοια τακτική ακολουθήθηκε και από άλλες χώρες στο παρελθόν, δηλαδή με την εισαγωγή επιστημόνων σε εκκολαπτήρια προκειμένου να προωθήσουν την εφεύρεσή τους. Να σημειωθεί ότι οι επιστήμονες έχουν 24 μήνες για να προωθήσουν αυτή την εφεύρεση μέσα στο εκκολαπτήριο και παρόλο που από κάθε τέσσερις περιπτώσεις, με βάση διεθνή στατιστικά δεδομένα, οι τρεις αποτυγχάνουν και μόνο ο ένας επιτυγχάνει, εντούτοις τα οφέλη της οικονομίας από τη νέα τεχνολογία είναι τεράστια.

-  Τα εκκολαπτήρια είναι εταιρείες ιδιωτικού δικαίου;

-  Είναι εταιρείες ιδιωτικού δικαίου οι οποίες θα τυγχάνουν και κρατικής επιδότησης και αυτές. Πώς προχωρούμε με τα εκκολαπτήρια; Ζητούμε εκδήλωση ενδιαφέροντος, ήδη έχουμε υπογράψει με ένα εκκολαπτήριο βάσει παλαιότερης ζήτησης ενδιαφέροντος και αυτό το εκκολαπτήριο προχωρεί και τώρα ζητήσαμε εκδήλωση ενδιαφέροντος για άλλα 4 εκκολαπτήρια. Πήραμε αιτήσεις από 10 ενδιαφερομένους που περιλαμβάνουν αξιόλογα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, πολυεθνικές εταιρείες και εταιρείες του ιδιωτικού τομέα και από αυτούς τους 10 αιτητές θα επιλέξουμε 4, ούτως ώστε να έχουμε ουσιαστικά 5 εκκολαπτήρια με 60 εργαστηριακές θέσεις ή εργαστηριακά τμήματα μέσα σε όλα τα εκκολαπτήρια, και έτσι να μπορούμε να εντάξουμε γύρω στους 60 επιστήμονες ή εφευρέτες οι οποίοι να προωθήσουν τα προϊόντα τους μέσα από αυτά τα εκκολαπτήρια.

-  Με ποιους συνεργάζεστε σχετικά με το θέμα αυτό;

-  Στο διάστημα των τελευταίων τριών ετών έχουμε κάμει πολύ σημαντικές επαφές με ξένες χώρες. Έχουμε επισκεφθεί τη Ρωσία και εκεί είχαμε επαφές πρώτα απ' όλα με το Υπουργείο Τεχνολογίας, έχουμε επισκεφθεί επίσης στη Ρωσία τη Ρωσική Ακαδημία Επιστημών, Technoparka και πανεπιστήμια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες είχαμε επαφές με τρία σημαντικά ακαδημαϊκά κέντρα, το ένα είναι το Πανεπιστήμιο Albany, το άλλο είναι το Πανεπιστήμιο της Southern California και το τρίτο είναι το MIT, το περίφημο Massachusetts Institute of Technology. Πήγαμε επίσης στις Ινδίες όπου κάναμε επαφές με το υπουργείο Τεχνολογίας και πάρα πολλά τεχνολογικά κέντρα. Πήγαμε και στο Ισραήλ όπου κάναμε αντίστοιχες επαφές. Είμεθα έτοιμοι τώρα να υπογράψουμε συμφωνίες με τη ρωσική κυβέρνηση, με την κυβέρνηση των Ινδιών και με το Πανεπιστήμιο Albany. Οι συμφωνίες αυτές προνοούν ότι για να μας δώσουν την υπηρεσία που έχω αναφέρει προηγουμένως, δηλαδή, αν χρειαζόμαστε επιστήμονες για να αξιολογούμε αιτήσεις με το video conference ή διαφορετικά να μας δώσουν αυτή την ακαδημαϊκή γνώση που κατέχουν. Δεύτερο, θα μας βοηθήσουν να δημιουργήσουμε ροή ξένων επιστημόνων στην Κύπρο, αφού στα εκκολαπτήρια δεν είναι μόνο Κύπριοι που θα μπαίνουν. Και το τρίτο σημαντικό σημείο, πολλοί από αυτούς είναι έτοιμοι να μας διαθέσουν τεχνολογικό εξοπλισμό τον οποίο εμείς δεν έχουμε. Σ' ό,τι αφορά αυτό το πολύ μεγάλο θέμα του τεχνολογικού εξοπλισμού και του ερευνητικού κέντρου, πρέπει να σας πω ότι και αυτό το ξεκινούμε τώρα σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κύπρου για να δημιουργήσουμε στην Κύπρο αυτό που ονομάζεται διεθνώς Research and Development, δηλαδή έρευνα και ανάπτυξη, για το οποίο πρέπει να διατίθεται ένα μέρος του κρατικού προϋπολογισμού. Να σας αναφέρω ότι στις ευρωπαϊκές χώρες περίπου το 2% του συνόλου του προϋπολογισμού διατίθεται για έρευνα και αυτό το θέμα το προωθούμε τώρα ως υπουργείο και θα μεταφέρουμε πρόταση στο Υπουργικό Συμβούλιο για να δημιουργηθεί και στην Κύπρο κέντρο έρευνας.

-  Τις εφευρέσεις αυτές θα πρέπει να τις προωθήσουν οι ίδιοι οι εφευρέτες ή θα πρέπει να βρουν εταιρείες που θα τις υιοθετήσουν και να τις εφαρμόσουν στην πράξη;

-  Μπορεί να γίνει είτε το ένα είτε το άλλο ή και τα δυο μαζί. Δηλαδή αν ο ερευνητής επιτύχει, ένας από τους όρους που θέτουμε εμείς είναι να προωθήσει την εφεύρεση στην Κύπρο μέσω μιας Τεχνολογικής Επιτροπής (παρόλο που δεν είμεθα απόλυτα σίγουροι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα δεχθεί αυτόν τον όρο) στην Κύπρο. Ο λόγος που η E.E. μπορεί να μην το δεχθεί είναι διότι θεωρεί όλη την αγορά, την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά σαν ένα χώρο, και μπορεί να μας πει ότι δεν μπορεί να τον εμποδίσουμε να πάει σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Αλλά οι ενδείξεις είναι ότι για κάποια χρόνια μπορεί να το πετύχουμε αυτό. Άρα, αν κάποιος, μπει στο εκκολαπτήριο, και επιτύχει, στο τέλος θα επιδιώξουμε εμείς αυτός ο άνθρωπος που έχει χρηματοδοτηθεί από την Κύπρο, όπως έγινε και με άλλες χώρες, να παραμείνει στην Κύπρο. Άλλωστε οι περισσότεροι που έρχονται απ' εδώ, θα θεωρούν την Κύπρο ως κέντρο των δικών τους προσπαθειών για τις περαιτέρω έρευνές τους. Αν λοιπόν ο ερευνητής επιτύχει μπορεί να βρει μια εταιρεία σημαντική με την οποία να κάμει μια εταιρεία στην Κύπρο για να προωθήσει το τεχνολογικό προϊόν, το οποίο θα βγει από το εκκολαπτήριο. Οι περισσότεροι όμως συνήθως και αυτή είναι η πρακτική και σ' άλλες χώρες προτιμούν οι ίδιοι να μπουν στη βιομηχανική κατασκευή του προϊόντος. Για παράδειγμα το Ισραήλ αυτή την στιγμή έχει εκατοντάδες τεχνολογικές εταιρείες. Εκείνο το οποίο εν κατακλείδι θέλω να πω είναι το εξής. Ξεκινήσαμε κάποτε με επιχειρήσεις έντασης εργατικών χειρών, από τη δεκαετία του '60 και αρχές της δεκαετίας του 1970, τότε που τα εργατικά χέρια ήταν φθηνά, μετακινηθήκαμε σε επιχειρήσεις έντασης κεφαλαίου που σήμαινε ότι σιγά σιγά με αυτοματισμό και μηχανήματα αντικαθιστούμε τα εργατικά χέρια. Αυτό φυσικά εν μέρει το προωθούμε και μέσα από την νέα βιομηχανική πολιτική εκεί που υπάρχουν οι βιομηχανίες. Σήμερα όμως είναι η εποχή της έντασης γνώσης, και αυτές όλες οι τεχνολογικές εταιρείες βασίζονται ακριβώς πάνω στη γνώση. Δεν θέλουμε να εγκαταλείψουμε ασφαλώς την παραδοσιακή βιομηχανία και να σας θυμίσω ότι έχουμε περίπου 5.000 βιομηχανικές μονάδες στην Κύπρο και δεν μειώνεται ο αριθμός, μπορεί κάποιες να έχουν προβλήματα ή και να κλείνουν αλλά συστήνονται νέες εταιρείες και ο αριθμός παραμένει ο ίδιος ή και αυξάνεται έστω και οριακά. Άρα η υφιστάμενη βιομηχανία όπως σας είπα και από πλευράς βιομηχανικής παραγωγής αυξάνεται και από πλευράς ενδιαφέροντος επενδυτών. Aλλά είναι καιρός να προσθέσουμε στην παραδοσιακή βιομηχανία και την τεχνολογία, δηλαδή τη βιομηχανία που βασίζεται πάνω στη γνώση. Άρα, το συμπέρασμα είναι ότι προωθούμε αφενός την παραδοσιακή βιομηχανία όσο μπορούμε περισσότερο γιατί δεν μπορούν να μην υπάρχουν οι παραδοσιακές βιομηχανίες και αφετέρου προσθέτουμε ένα νέο ορίζοντα στην βιομηχανία μέσα από την τεχνολογία στον τομέα της έντασης γνώσης για να χρησιμοποιηθεί το υψηλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό της Κύπρου. Και όχι μόνο. Δηλαδή εκείνοι που θα μπουν στα εκκολαπτήρια είναι πρώτα οι Κύπριοι επιστήμονες που είναι εδώ, δεύτερο είναι οι Κύπριοι της διασποράς και εδώ πρέπει να σας πω ότι έχουμε δημιουργήσει ένα δίκτυο κάπου 160 επιστημόνων που εργάζονται στο εξωτερικό είτε σε πανεπιστήμια είτε σε ακαδημαϊκά κέντρα και σε πολυεθνικές εταιρείες που θα ήθελαν είτε άμεσα είτε έμμεσα να μπουν στα εκκολαπτήρια και τρίτο είναι το ξένο επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό το οποίο μπορεί να έλθει στην Κύπρο για να προωθηθεί η τεχνολογία. Στην περίπτωση του γειτονικού Ισραήλ προχώρησε σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογική του ανάπτυξη με τους Ρωσο-Εβραίους, οι οποίοι το 1990 τότε με την κατάλυση της Σοβιετικής Ένωσης μετοίκησαν στο Ισραήλ περίπου ένα εκ. άνθρωποι και οι οποίοι σήμερα αποτελούν τη σπονδυλική στήλη της τεχνολογικής γνώσης και των τεχνολογικών εταιρειών στο Ισραήλ..

-  Τουρισμός: Σταδιακά θα υπάρξει κάποια ανάκαμψη;

-  Δεν συμμεριζόμεθα πλήρως τις απόψεις διαφόρων παραγόντων τουρισμού σε ό,τι αφορά το ποσοστό της πτώσης για το 2002. Ασφαλώς θα είναι δύσκολος αυτός ο χρόνος. Άλλωστε αυτή είναι η κατάσταση σε ολόκληρη τη Μεσόγειο λόγω και των γεγονότων της 11ης του Σεπτέμβρη, αλλά και λόγω της οικονομικής ύφεσης που ακολούθησε. Αναμένουμε ότι σταδιακά θα υπάρξει κάποια ανάκαμψη, ιδίως στην περίπτωσή μας που η κυβέρνηση αρκετά έγκαιρα πήρε διάφορα μέτρα, το συνολικό κόστος των οποίων ανέρχεται σε £14 εκ. Και αυτό το κόστος είναι πρόσθετα προς εκείνο το οποίο έχουμε κανονικά στον προϋπολογισμό του KOT. Να αναφέρω ότι το πρώτο τρίμηνο είχαμε μείωση 7% στις αφίξεις, αλλά είχαμε αύξηση στα έσοδα κατά 5% που σημαίνει ότι τα έσοδά μας είναι καλύτερα από ό,τι είναι οι αφίξεις. Και εδώ να σας πω παρενθετικά και το εξής ότι τα τελευταία 4 χρόνια είχαμε αύξηση 29% στις αφίξεις και 51,5% στα έσοδα πράγμα το οποίο καμιά άλλη χώρα της Μεσογείου δεν είχε. Άρα η Κύπρος έχει ανθεκτικότητα, βελτιώνει σταδιακά την ποιότητα και το εισοδηματικό επίπεδο των τουριστών που έρχονται εδώ και αν λάβουμε υπόψη και την προϊστορία του τουρισμού στην Κύπρο θέλω να πιστεύω ότι θα είμαστε μια από τις χώρες που θα μπορέσουμε το συντομότερο δυνατό να ξεπεράσουμε την κρίση.

-  Ποια είναι τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο τουριστικός τομέας;

-  Πολύ υπέρ μας -και αυτό μας το λεν όλοι- είναι το γεγονός ότι έχουμε ποιότητα, καλή υποδομή, καλά ξενοδοχεία, καλούς δρόμους, ενώ έχουμε αρχίσει τα τελευταία χρόνια να δημιουργούμε και εξειδικευμένα έργα τα οποία ζητούν οι τουρίστες γενικά, όπως είναι οι μαρίνες που θα ζητήσουμε προσφορές πολύ σύντομα, τα γήπεδα γκολφ τα οποία προωθούμε, τα θεματικά πάρκα που τα έχουμε τριπλασιάσει, οι αγροτουριστικές κλίνες που έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία 4 χρόνια, τα αθλητικά γήπεδα για ποδόσφαιρο, τα οποία έχουμε διπλασιάσει και τα χρειάζονται ομάδες που έρχονται από βόρειες χώρες για να προπονούνται. Όλα αυτά τα έχουμε κάμει. Άρα η Κύπρος θεωρείται από τον ευρωπαϊκό χώρο ως ένας πραγματικά ποιοτικός προορισμός. Το μεγάλο μας πρόβλημα είναι το ότι είμεθα πολύ ακριβοί και η ψαλίδα μεταξύ Κύπρου και άλλων χωρών συνεχώς μεγαλώνει. Έχουμε εργατικό κόστος πολύ υψηλό σε σύγκριση με άλλες χώρες και η έκκληση που έχω κάνει και την επαναλαμβάνω με την ευκαιρία αυτής της συνέντευξης, τόσο προς τους ξενοδόχους όσο και προς όλους τους εργαζόμενους στην ξενοδοχειακή βιομηχανία, είναι να δείχνουν την μεγαλύτερη δυνατή συγκράτηση σε ό,τι αφορά θέματα που τείνουν να ανεβάσουν το κόστος του τουρισμού στην Κύπρο.