Ο Άγιος Αμβρόσιος Κυρήνειας - Το χωριό των Χρυσομήλων

-Από το βιβλίο "Άγιος Αμβρόσιος Κερύνειας" του Κύρου Χατζηκύρου - εκπαιδευτικού

Περί τα μέσα του Μάη, κάνουν συνήθως την εμφάνισή τους στην αγορά τα χρυσόμηλα. Στ' αντίκρυσμά τους οι Αγιαμβροσίτες ριγούν από συγκίνηση και οι θύμησες του αγαπημένου κι' αξέχαστου χωριού τους, του χωριού τωνχρυσομήλων, τους περιζώνουν σαν φίδια. Πόσες αναμνήσεις και πόσες αξέχαστες στιγμές από το μάζεμα των χρυσομήλων, τα καλά εκείνα χρόνια, πριν ο καταραμένος Αττίλας πατήσει το πόδι του στο νησί μας στις 20 του Ιούλη του 1974. Και τα δάκρυα κυλούν καυτά στο πρόσωπό τους κι ένας βαθύς αναστεναγμός βγαίνει απ΄τα φυλλοκάρδια τους.

Ο Άγιος Αμβρόσιος είναι ξακουστός για τα Χρυσόμηλα του. Στην φωτογραφία Αγιαμβροσίτες κατά το μάζεμα τον Χρυσόμηλων κατά την περίοδο ωρίμανσης - Μάης-Ιούλης. Πατήστε πάνω στη φωτογραφία για μεγένθυνση.

Τα χρυσόμηλα, ή βερείκοκα κατάγονται από την μακρινή Κίνα, όπου καλλιεργούνταν έως και πριν από 4 χιλιάδες χρόνια. Στη συνέχεια διαδόθηκαν στην Περσία, τη Μεσοποταμία, και στη Μεσόγειο.

Στις χώρες της Μεσογείου βρήκαν ιδανικό κλίμα και έδαφος για ν' αναπτυχθούν, γι' αυτό υπάρχουν σε πολλές ποικιλίες πυ αναγνωρίζονται από το μέγεθος και από το χρώμα.

Τα χρυσόμηλα προσφέρουν στον οργανισμό 28 θερμίδες στα 100 γραμμάρια και είναι πλούσια σε νάτριο και βιταμίνη Α. Είναι το υπ' αριθμόν ένα αιμοποιητικό φρούτο. Με τα χρυσόμηλα μπορούμε να κάνουμε θαυμάσιες μαρμελάδες, γλυκά, γρανίτες, και κομπόστα.

Στην Κύπρο, η καλλιέργεια της χρυσομηλιάς αναπτύχθηκε από αρχαιοτάτων χρόνων στους κήπους της αρχαίας πόλης Μακαρία, που βρισκόταν μεταξύ του Αγίου Αμβροσίου και της Μελανδρίνας.

Το θαυμάσιο κλίμα, το πλούσιο έδαφος, και τα άφθονα τρεχάτα νερά αποτέλεσαν τις ιδανικές συνθήκες για τα πιο πρώιμα, τα πιο γλθκά και μυρωδάτα χρυσόμηλα όλης της Κύπρου και καθιέρωσαν τον Άγιο Αμβρόσιο ως το χωριό των Χρυσομήλων.

Είναι πολύς κόσμος που αγαπά τη γη και ίσως να μην υπάρχει άνθρωπος που να μην την αγαπά, όμως οι Αγιαμβροσίτες ήταν κάτι το διαφορετικό. Ήταν κυριολεκτικά ζυμωμένοι μαζί της.

Με αίμα και ιδρώτα μετέτρεψαν χιλιάδες σκάλες έρημης και ακαλλιέργητης γης σε ελαιώνες και χαρουπώνες, σε σιτοβολώνες και περιβόλια, προπάντων με χρυσομηλιές.

Τρυπούσαν την γή δεκάδες πόδια βαθιά για να βρούν νερό και όταν το εύρισκαν το αξιοποιούσαν ως την τελευταία σταγόνα για το πότισμα της Χρυσομηλιάς.

Η χρυσομηλιά έγινε το εθνικό δέντρο του Αγίου Αμβροσίου και οι κάτοικοι ανάπτυξαν την καλλιέργεια της σε επίστήμη. Πόσες ποικιλίες και πόσα ονόματα, όλα γλυκοκόκκονα και μοσχομυρισμένα.

Οι διάφορες ποικιλίες ωρίμαζαν σε διαφορετικό χρόνο και έτσι δίνονταν η ευκαιρία να παρατείνεται η διάρκεια των χρυσομήλων, για δύο περίπου μήνες, μέσα του Μάη μέσα του Ιούλη. Τελευταία ποικιλία ήταν τα διπλά, με τα οποία γινόταν το καλύτερο γλυκό χρυσομήλου.

Παραθέτω μερικά ονόματα χρυσομήλων από τα τόσα πολλά: Πρωμούδκια, κοτσιηνούδκια, ττουσουνούδκια, αθασωτά, τσαππούδκια, κονομούδκια, καμενίτικα, απατούδκια, διπλά...

Τοποθεσίες με ονόματα χρυσομήλων ήταν: οι Τσιόπποι, ο Αλαφάντης, ο Ρόγγυλος, ο Μουθούνας, τα Καλοκαιρινά, ο Αθανάσης, η Βότα, ο Πλάτανος, η Καννούρα, τα Κάτω Περιβόλια, ο Καμένος, η Αουστίνα, τα Ξεράμπελα, και η Καλαμιά.

Τα πρώτα χρυσόμηλα ωρίμαζαν στα Ξεράμπελα, στην Καννούραν, και στον Αθανάσην. Η καλλιέργεια της Χρυσομηλιάς αναπτύχθηκε και στα γειτνικά χωριά Χάρτζια και Καλογραία και για να αποφύγουν τον ανταγωνισμό και να εξασφαλίσουν καλύτερες τιμές, ίδρυσαν από κοινού την Εταιρείαν Χρυσομηλοπαραγωγών Αγίου Αμβροσίου, Χάρτζιας, και Καλογραίας. Ο συνεταιρισμός αυτός των τριών χωριών είχε θαυμάσια αποτελέσματα στην ανάπτυξη και σύσφιξη των οικονομικών, πολιτιστικών, και κοινωνικών σχέσεων μεταξύ τους.

Η εποχή των χρυσομήλων  ήταν μια πολυήμερη γιορτή και ο τόπος έσφιζε από ζωή και κίνηση. Αποκορύφωμα αυτής της γιορτής ήταν ο Χορός του Χρυσομήλου. Μια γιορτή που είχε σαν σκοπό της να τραγουδήσει και να θμνήσει το θαυμάσιο αυτό δέντρο που λέγεται Χρυσομηλιά και τον εξαίρετο καρπό της.

Μεσ' το χρυσάφι στολισμένη
χρυσομηλιά μου αγαπημένη,
να σ' εχουμε στο μάλι μας
είσαι σωστό καμάρι μας.

Το φύλλωμά σου το πυκνό,
το πράσινο και το στιλπνό
μαγεύει την ψυχή μας
κι' είσαι χαρά δική μας.

Χρυσόμηλό μου ζουμερό
είσαι για μας το γιατρικό.
Τα νειάτα μου αισθάνομαι
ότι παρέα κάνουμε.

Η γιορτή της Χρυσομηλιάς γινόταν την πρώτη Κυριακή του Ιούνη οπότε ωρίμαζαν πολλές ποικιλίες και γίνονταν πλούσια εκθέματα για βράβευση. Διαρκούσε δύο μέρες, Σάββατο και Κυριακή και εκτός από τα χρυσόμηλα βραβεύονταν και όλα τα γεωργικά προϊόντα της περιοχής καθώς και τα ζώα. Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα περιλάμβανε τον Χορ΄του Χρυσομήλου από μαθήτριες, Κυπριακούς χορούς και τσαττίσματα και δωρεάν μπόλικα χρυσόμηλα στους ξένους.

Ο ωραίος αυτός θεσμός που άρχισε το 1943, σταμάτησε το 1950. Αιτία γιατί ο κοινοτάρχης Μιχαήλ Κ. Πέσιογκες, περίφημος ποιητάρης, προσφωνώντας τον Κυβερνήτη Λόρδο Γουϊνστερ που παρευρίσκετο στη γιορτή, ζήτησε μέσα από ωραίους στίχους, να αναγνωριστεί στον Κυπριακό Λαό το δικαίωμα της Αυτοδιάθεσης. Ο Κυβερνήτης εγκατέλειψε τη γιορτή θυμωμένος και διάταξε την κατάργηση αυτής.

Το Σωματείον ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΓΙΟΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ, αναβίωσε την ωραίαν αυτήν γιορτήν από το 1990 και την τελεί στο ιδιόκτητον οίκημάν του στην Λευκωσίαν, την εποχή των χρυσομήλων, με το όνομα "Ο ΧΟΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΜΗΛΟΥ".

Στόχος της γιορτής είναι η συντήρηση της μνήμης της σκλαβωμένης γης μας, η διατήρηση των ηθών και παραδόσεων του λαού μας, και η σύσφιξη των δεσμών ανάμεσα στους Αγιαμβροσίτες πρόσφυγες.

Η εκδήλωση αυτή είναι μια ελάχιστη προσφορά στον αγώνα επιστροφής, αφιερωμένη εξ' ολοκλήρου με την αγάπη μας, στο αξέχαστο χωριό μας.

Οι Αγιαμβροσίτες ποτέ δεν θα βγάλουν από το μυαλό τους το πολυαγαπημένο χωριό τους. Άσβεστη φλόγα θα καίει μέσα τους η νοσταλγία και ο καημός για επιστροφή στα αγαπημένα χώματά τους.

-Από το βιβλίο "Άγιος Αμβρόσιος Κερύνειας" του Κύρου Χατζηκύρου - εκπαιδευτικού

[Κύρια Ιστοσελίδα][Τοποθεσία][Αγνοούμενοι][Χρυσόμηλα][Έθιμα/ Παραδόσεις][Χλωρίδα Αγ. Αμβροσίου][Κυρηνειώτικες Ιστοσελίδες]

Οι σελίδες φιλοξενούνται στο Δίκτιο Κύπρος - Κατεχόμενη Κύπρος.
Για προβλήματα, ή ερωτήσεις σχετικά με αυτή την ιστοσελίδα επικοινωνήστε με την Διαμάντω Ευθυμίου, ή τον Ευθύμιο Ευθυμίου
Για τεχνικά προβλήματα επικοινωνήστε με τον Χρίστο Α. Νεοφύτου
Τελευταία ενημέρωση:  19-05-2004 12:44:59 -0700 Ώρα Ειρηνικού Ωκεανού