Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών
Cyprus Research Centre

Up
Πρώτη Σειρά Εκδόσεων
Δεύτερη Σειρά Εκδόσεων
Τρίτη Σειρά Εκδόσεων
Επετηρίς
Τέταρτη Σειρά Εκδόσεων
Πέμπτη Σειρά Εκδόσεων
Προγράμματα
Kανονισμοί
Εκδόσεις 1998
Εκδόσεις 1999
Κατάλογος Εκδόσεων

Επετηρίδα, ΧΧV [Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών], Λευκωσία 1999, σσ. 468 + Παράρτημα, σσ. 1-120, ISSN 1450-006X, Tιμή £12. 

Στον τόμο δημοσιεύεται ένα ευρύ φάσμα κυπρολογικών μελετών, που ετοιμάστηκαν τόσο από το μόνιμο ερενητικό προσωπικό του Κ.Ε.Ε. όσο και από τους εξωτερικούς συνεργάτες του Κ.Ε.Ε. Η επιμέλεια του τόμου ανήκει στην κ. Άννα Λοϊζίδου Pouradier Duteil, Ανώτερη Ερευνήτρια, και η εποπτεία στο Διευθυντή του Κ.Ε.Ε. κ. Κωνσταντίνο Γιαγκουλλή. Τα περιεχόμενα του τόμου είναι τα εξής:

• Κ. Γ. ΓΙΑΓΚΟΥΛΛΗΣ, Αντί Προλόγου
• J. RICHARD, La levιe des dιcimes sur l' ιglise latine de Chypre. Documents comptables de 1363 - 1371
• C. OTTEN-FROUX - M. METCALF, Evidence concerning the activity of a mint at Famagusta in 1456 - 1457
• N. COUREAS, Commercial relations between Cyprus and Florence in the 14th century
• AIK. Χ. ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ, Ο ρόλος της Κύπρου στη μεταβίβαση πληροφοριών προς τη Βενετία σχετικά με την Ανατολική Μεσόγειο (1514 - 1516)
• N. ΠΑΤΑΠΙΟΥ, Οι οχυρώσεις της Αμμοχώστου επί βενετοκρατίας (ΙΣT' αι.)
• Α. ΕRDOGRU, Unpublished ottoman documents on the history of Cyprus from the EVKAF archives in Nicosia city (February 1606 - March 1609)
• I. Δ. ΨΑΡΑΣ, Κύπριος πυροβολητής στον Κρητικό πόλεμο
• A. POURADIER DUTEIL - LOIZIDOU, Un antiquaire franηais ΰ Chypre malgrι lui
• Θ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ, Ο Ευαγγέλης Περιστιάνης στη Σκάλα Λάρνακος (1757 - 1781)
• ΒR. IMHAUS, Le passage en Chypre du vicomte de Marcellus (1820)
• ΣT. Κ. ΠΕΡΔΙΚΗΣ, Επαναστατικές κινήσεις στην Κύπρο κατά το 1821 και η Μονή Κύκκου
• Π. ΠΑΠΑΠΟΛΥΒΙΟΥ, Ο αντίκτυπος του Μακεδονικού Ζητήματος στην Κύπρο στα χρόνια του ελληνικού εμφυλίου και οι επιπτώσεις του στο κυπριακό ενωτικό ζήτημα
• Κ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑ, Αναφορές για τη Φραγκοκρατία - Ενετοκρατία στην Κύπρο μέσα από το Αρχείο Προφορικής Παράδοσης του Κ.Ε.Ε.
• Κ. ΚΟΚΚΙΝΟΦΤΑΣ, Μια λαϊκή παράδοση για τον Τούρκο αγά Χατζηταχήρ και τα γεγονότα του 1821 στην Κύπρο
• Ι. ΙΟΝΑS, Destins d' enfants dans la sociιtι traditionnelle de Chypre
• Λ. ΠΑΠΑΛΕΟΝΤΙΟΥ, Καβαφικές διαθλάσεις στην κυπριακή ποίηση. Μια πρώτη διερεύνηση
• Κ. Γ. ΓΙΑΓΚΟΥΛΛΗΣ, Το "ημερολόγιο" του καραγκιοζοπαίχτη Xρ. Αντωνιάδη Πάφιου (1904 - 1987)
• Κ. Γ. ΓΙΑΓΚΟΥΛΛΗΣ, Χριστόφορος Θ. Παλαίσης
• Κ. Γ. ΓΙΑΓΚΟΥΛΛΗΣ, Δύο ποιήματα της κυπριακής λαϊκής γραμματείας
• Kατάλογος εκδόσεων Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών
• ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
• ΑΙΚ. Χ. ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ, Αναλυτικό ευρετήριο της Επετηρίδας του Κ.Ε.Ε.

Αικατερίνης Χ. Αριστείδου, Ανέκδοτα έγγραφα της Κυπριακής Ιστορίας από το Κρατικό Αρχείο της Βενετίας, Τόμος Γ΄ (1518-1529), [Πηγές και Μελέτες της Κυπριακής Ιστορίας, ΧΧΧ], Λευκωσία 1999, σσ. 346, ISBN 9963-0-8047-2, Τιμή £16.

Μετά από τον πρόλογο και τις συντομογραφίες εκδίδονται 136 έγγραφα, τα οποία συνοδεύονται από περιλήψεις και διαφωτιστικά σχόλια σε πρόσωπα, χωριά, τοπωνύμια και πράγματα. Ακολουθεί το Παράρτημα, που αποτελείται από μια βενετική έκθεση του 1523. Στη συνέχεια υπάρχει εξαντλητικό ευρετήριο, ξενόγλωσσο και ελληνόγλωσσο, περιεχόμενα, και, τέλος, δυο έγχρωμες φωτογραφίες, έγχρωμος χάρτης της Κύπρου του Abraham Ortelius και 4 πίνακες - πανομοιότυπα βενετικών εγγράφων.

Τα έγγραφα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διοικητική ιστορία, τους θεσμούς, την πολιτική ιστορία, τη στρατιωτική οργάνωση, τα οχυρωματικά έργα, τη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή, το εμπόριο, τις κοινωνικές τάξεις κ.ά. Παρέχουν επίσης αρκετά και πολύτιμα προσωπογραφικά στοιχεία μελών γνωστών φραγκικών, βενετικών και ελληνοκυπριακών οικογενειών.

Μέσα από τα έγγραφα του τόμου, πιστοποιείται ότι το κύριο εξαγωγικό προϊόν του νησιού ήταν τα σιτηρά. Η Κύπρος πολλές φορές έσωσε τη Βενετία από την πείνα, όταν η βενετική κυβέρνηση της Κύπρου έστελνε στη Βενετία ακόμη και τα ελάχιστα αποθέματα τροφίμων της Αμμοχώστου. 'Ομως, εκτός από τα σιτηρά, η Κύπρος εξήγε στη Βενετία βαμβάκι, ζάχαρη, αλάτι, υφάσματα και καννάβι.

Από τα έγγραφα συνάγεται ότι το ζαχαροκάλαμο εξακολουθούσε να καλλιεργείται στην Κύπρο. Για πρώτη φορά, πληροφορούμαστε ότι αυτό εκαλλιεργείτο και στα νοτιο-ανατολικά παράλια της Κύπρου. Από στοιχεία που περιέχονται στα εκδιδόμενα έγγραφα επιβεβαιώνεται ότι, παρά τη μείωση που παρατηρήθηκε, συνεχίστηκε η παραγωγή των περίφημων καμηλωτών σε τουλάχιστο 12 ωραιότατους ανεξίτηλους χρωματισμούς.

Με βάση τα στοιχεία από τις ενοικιάσεις ή πωλήσεις χωριών στην Κύπρο στους διάφορους φεουδάρχες, πληροφορούμαστε την τιμή του κάθε χωριού, καθώς και τα προϊόντα του. Τα στοιχεία αυτά είναι πολύ χρήσιμα, αφενός γιατί πληροφορούμαστε ποια ήταν τα ευφορότερα χωριά και, αφετέρου, γιατί μπορούν να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς σύγκρισης.

Αριθμός εγγράφων παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για αρκετά μεσαιωνικά χωριά, τα οποία δεν υφίστανται πλέον, όπως τα χωριά Απαλαίστρα, Αρά, Θεμοκρήνη, Κεφάλα, Μνασί, Παλαμίδα, Παλλουρόκαμπος, Συρκάτη, Σκλινίτζια, Τρύπη κ.ά.

Οι ονομασίες των χωριών και τοπωνυμίων που διασώθηκαν, καθώς και τα ονόματα των προσώπων διατηρούνται τα ίδια μέχρι σήμερα, όπως ακριβώς αναφέρονται και στα έγγραφα. Το γεγονός αυτό αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία για τον εθνικό και γλωσσικό χαρακτήρα της Κύπρου και αποδεικνύει περίτρανα την ελληνικότητά της.

Anna Pouradier Duteil - Loizidou, Consulat de France ΰ Larnaca - Documents inιdits pour servir ΰ l' histoire de Chypre (Το Προξενείο της Γαλλίας στη Λάρνακα - Ανέκδοτα έγγραφα της Κυπριακής Ιστορίας), tome III (1700-1702), [Sources et Etudes de l' Histoire de Chypre, XXXI], Nicosie 1999, pp. 449 + 5 πίνακες, ISBN 9963-0-8048-0, Tιμή £16. 

Το βιβλίο προλογίζει ο διεθνούς φήμης οθωμανολόγος Jean-Louis Bacquι-Grammont, διευθυντής έρευνας στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής ΄Ερευνας της Γαλλίας και Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Προοθωμανικών και Οθωμανικών Σπουδών.

Μετά από μια εκτεταμένη εισαγωγή, δημοσιεύονται 140 ανέκδοτα έγγραφα με σχόλια και περιλήψεις (επιλεγμένα από την αλληλογραφία του Γάλλου προξένου στη Λάρνακα με τον Υπουργό Ναυτικού της Γαλλίας και με το Εμπορικό Επιμελητήριο της Μασσαλίας) και άλλα 37 έγγραφα σε πέντε παραρτήματα (διαταγές του βασιλιά της Γαλλίας, αποφάσεις του Εμπορικού Επιμελητηρίου Μασσαλίας, απογραφές των περιουσιακών στοιχείων των Γάλλων που πέθαναν στην Κύπρο, ετήσιες εκθέσεις λογαριασμών και έκτακτα έξοδα του γαλλικού προξενείου στη Λάρνακα). Ακολουθεί γλωσσάριο οθωμανικών, αραβικών και περσικών ορών και γενικό ευρετήριο.

Το περιεχόμενο των εγγράφων που εκδίδονται φωτίζουν τρία χρόνια της Κυπριακής Ιστορίας (1700-1702) και είναι ποικίλου ενδιαφέροντος, αφού ο Γάλλος πρόξενος ήταν υποχρεωμένος να δίνει τακτική αναφορά στις Γαλλικές αρχές για ό,τι συνέβαινε στην Κύπρο.

Η πλούσια αυτή αλληλογραφία μας πληροφορεί για την άγνωστη μέχρι σήμερα επανάσταση που έγινε στη Λευκωσία το 1701, την τοπική οθωμανική διοίκηση, τις σχέσεις των Γάλλων με τις τοπικές οθωμανικές αρχές, με τους κατοίκους του νησιού και με τις άλλες ξένες παροικίες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο διεξαγόταν το εμπόριο των γεωργικών αγαθών της Κύπρου (μετάξι, σιτάρι, βαμβάκι και ρύζι), καθώς επίσης και της πολιτιστικής της κληρονομιάς, αφού ο Γάλλος πρόξενος συνέβαλε ενεργά στον εμπλουτισμό της προσωπικής συλλογής του βασιλιά της Γαλλίας, αποστέλλοντάς του παλιά νομίσματα της Κύπρου. Από τις πληροφορίες που δίνει ο Γάλλος πρόξενος φαίνεται ότι, παράλληλα με το έννομο εμπόριο, διεξαγόταν στην Κύπρο και παράνομο εμπόριο όπλων, που μετέφεραν οι Γάλλοι καπετάνιοι. Το θέμα αυτό απασχόλησε ιδιαίτερα τις Γαλλικές αρχές οι οποίες έλαβαν μέτρα για την πάταξή του. Θέματα ναυσιπλοΐας και θρησκείας, όπως οι εξισλαμισμοί και η καταδίωξη των καθολικών από τους οθωμανούς, έχουν ιδιαίτερη θέση στα έγγραφα αυτής της περιόδου. Δεν παραλείπουν να αναφερθούν και στα αρνητικά αποτελέσματα που είχε για την Κύπρο η επαφή της με τον έξω κόσμο: μετάδοση πανώλους μέσω των ξένων εμπορικών πλοίων, αλλαγή των ηθών και εθίμων κ.ά. Τέλος, το εμπόριό της επηρεάζεται άμεσα από τις γενικότερες πολιτικές καταστάσεις, αφού με την έναρξη του πολέμου της διαδοχής του θρόνου της Ισπανίας η θάλασσα της Κύπρου κατακλύζεται από ξένους πειρατές.

Πέτρου Παπαπολυβίου (εισ. - επιμ.), Υπόδουλοι Ελευθερωταί αδελφών αλυτρώτων: Επιστολές, πολεμικά ημερολόγια και ανταποκρίσεις Κυπρίων εθελοντών από την ΄Ηπειρο και τη Μακεδονία του 1912 - 1913 [Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών], Λευκωσία 1999, σσ. 480, ISBN 9963-0-8051-0, Τιμή £15.

Το βιβλίο περιλαμβάνει 165 κείμενα 59 Κυπρίων εθελοντών, ανέκδοτα ή δημοσιευμένα στις κυπριακές ή αθηναϊκές εφημερίδες του 1912-1915. Από τους ανθολογούμενους εθελοντές, εκτός από τους ανώνυμους και άγνωστους στο πλατύ κοινό αγρότες ή εργάτες από όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της Κύπρου, ξεχωρίζουν προσωπικότητες όπως ο Μητροπολίτης Κιτίου Μελέτιος Μεταξάκης, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης Αλεξανδρείας, οι κορυφαίοι πολιτευτές Ευγένιος Ζήνων, Νικόλαος Λανίτης, Χριστόδουλος Σώζος, Ευάγγελος Χατζηιωάννου, οι μετέπειτα διαπρεπείς φιλόλογοι - ερευνητές Γιάγκος Τορναρίτης και Χρήστος Παντελίδης, ο γυμνασιάρχης της Λεμεσού Αργυρός Δρουσιώτης, ο ποιητής Γλαύκος Αλιθέρσης (τότε νεαρός μαθητής), ο μετέπειτα στρατηγός Ιωάννης Τσαγγαρίδης, οι λόγιοι Αριστείδης Ζήνων, Γεώργιος Ζήνων και Χριστόδουλος Χουρμούζιος, οι γιατροί Χριστόδουλος Καλαβρός, Κωνσταντίνος Μαυραντώνης, Ιωάννης Πηγασίου κ.ά.

Με αυτόν τον τόμο, που ακολουθεί το βιβλίο του Π. Παπαπολυβίου Η Κύπρος και οι Βαλκανικοί πόλεμοι. Συμβολή στην ιστορία του κυπριακού εθελοντισμού (1997), έρχεται στο φως μια παράμετρος της κυπριακής συμμετοχής στους Βαλκανικούς πολέμους: οι μαρτυρίες των Κυπρίων εθελοντών ως στρατιωτών, που έχουν πολυσήμαντη αξία τόσο για την καλύτερη απεικόνιση και κατανόηση της πραγματικότητας της εποχής όσο και για την κυπρολογική βιβλιογραφία. Παράλληλα, ο τόμος αυτός καταγράφει τις απόψεις και τις ελπίδες των εθελοντών για την πορεία και την κατάληξη του κυπριακού πολιτικού ζητήματος. Τέλος, οι μαρτυρίες των Κυπρίων εθελοντών, ταπεινών δευτεραγωνιστών στις πολεμικές επιχειρήσεις, έχουν ξεχωριστή σημασία και για τη γενικότερη ελληνική βιβλιογραφία.

Σε ξεχωριστό παράρτημα, στο τέλος του τόμου, δημοσιεύονται 59 φωτογραφίες Κυπρίων εθελοντών του 1912-1913, οι περισσότερες από τις οποίες είναι ανέκδοτες.

K. Γ. Γιαγκουλλή, Corpus Kυπριακών Διαλεκτικών Ποιητικών Κειμένων, τόμ. Β΄, Πολεμικά Τραγούδια (1893-1970), [Δημοσιεύματα του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, ΧΧΙV], Λευκωσία 1999, σσ. 716, ΙSBN 9963-0-8049-9, Τιμή £14.

Το βιβλίο αυτό φιλοξενεί 144 τραγούδια, που πρωτοκυκλοφόρησαν από το 1893 - 1970 ως ποιητάρικες φυλλάδες και αναφέρονται κυρίως στη συμμετοχή της Κύπρου στους διάφορους εθνικούς αγώνες (Πόλεμος του 1897, Βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄ και Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος, Μικρασιατική καταστροφή, Εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας 1955-59 κ.ά.). Τα κείμενα, που ανήκουν σε 66 ποιητάρηδες, εκδίδονται κριτικά, με ενοποιημένη γραφή και γλώσσα, και λειτουργούν όχι μόνο ως ταπεινες ιστορικές προφορικές μαρτυρίες αλλά και ως διαλεκτικά κείμενα μοναδικής σημασίας, γιατί διασώζουν τη διαχρονία της γλώσσας μας.

Ο τόμος αυτός αποτελεί συνέχεια του Corpus Kυπριακών Διαλεκτικών Ποιητικών Κειμένων, τόμ. Α΄ (1998), όπου καταγράφονται 103 φόνοι που συντάραξαν την Κύπρο από το 1878 κ.ε. και τραγουδήθηκαν κατάλληλα από τους ποιητάρηδες της Κύπρου.

Αικατερίνης Χ. Αριστείδου, Αναλυτικό Ευρετήριο της Επετηρίδας του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, τόμ. I - ΧΧΙV (1968-1998), (Παράρτημα του ΧΧV (1999), τόμ. της Επετηρίδας του Κ.Ε.Ε.), Λευκωσία 1999, σσ. 120, ISSN 1450-006X, Τιμή £1.

 Το Ευρετήριο, που αποτελείται από 120 σελίδες, περιλαμβάνει εισαγωγή και τέσσερις ενότητες. Η πρώτη είναι κατά τόμο και παρέχει στο χρήστη του Ευρετηρίου τη δυνατότητα να πληροφορηθεί γενικά για την πνευματική παραγωγή της πιο πάνω περιόδου. Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει το σύνολο των πραγματειών και βιβλιοκρισιών που δημοσιεύθηκαν στους τόμους της Επετηρίδας κατά συγγραφέα, με αλφαβητική σειρά. Η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει όλες τις μελέτες που δημοσιεύθηκαν στην Επετηρίδα κατά θέμα. Οι χρήστες του Ευρετηρίου διευκολύνονται στον εντοπισμό αξιόλογου υλικού που δημοσιεύθηκε στην Επετηρίδα. Η τέταρτη, τέλος, ενότητα αποτελεί αλφαβητικό ευρετήριο των λέξεων των ελληνικών και ξενόγλωσσων τίτλων.

Μέσα από τους τόμους της Επετηρίδας του Κ.Ε.Ε. στα 30 αυτά χρόνια διαπιστώνεται η μακροβιότητα της Επετηρίδας και καθρεφτίζεται το πλούσιο και αξιόλογο επιστημονικό έργο που δημοσιεύθηκε στις χιλιάδες σελίδες της, από 130 και πλέον διακεκριμένους επιστήμονες - Κύπριους, Ελλαδίτες και ξένους.

Σημείωση:

Τα πιο πάνω βιβλία διατίθενται από το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών (τηλ. 800788, 800790, τηλεομοιότυπο 30-5546). Τα βιβλιοπωλεία δικαιούνται έκπτωση 30%.